Alai

De op 16 januari 1932 in San Francisco geboren Dian Fossey kwam uit een wereld die ver verwijderd was van de dichtbegroeide oerwouden van Oost-Afrika. Ze ontdekte die omgeving op haar dertigste en bracht de laatste decennia van haar leven door met het bestuderen van de gorilla’s die daar leefden. Van haar baanbrekende primatologische werk tot haar mysterieuze dood, hier zijn 11 feiten over de wetenschapper achter Gorillas in the Mist.

1. HER LOVE OF ANIMES BEGAN WITH A PET GOLDFISH.

Hoewel ze later een van de beroemdste dierenliefhebbers uit de geschiedenis zou worden, groeide Fossey niet op in een huisdiervriendelijk huishouden. Het enige dier dat ze als kind mocht houden was een goudvis. Ze hield van haar vis, maar toen die stierf, mochten haar ouders haar geen ander dier ter vervanging geven. Zelfs een hamster die haar door een klasgenootje werd aangeboden, mocht het huis niet in.

2. ZIJ WAS EEN PRIJSWINNAARDE EQUESTRIAN.

Niet toegestaan om huisdieren in huis te houden, koesterde Fossey haar passie voor dieren door middel van de paardensport. Ze kreeg haar eerste paardrijles toen ze 6 jaar oud was. Tegen de tijd dat ze haar tienerjaren bereikte, was ze gevorderd genoeg om een uitnodiging te verdienen om lid te worden van het paardrijteam van Lowell High School in San Francisco. Haar hobby leverde haar verschillende prijzen op en zette haar ertoe aan een opleiding in veeteelt te volgen aan de Universiteit van Californië, Davis. Zelfs nadat ze haar carrière aspiraties had verlegd naar bezigheidstherapie, koos Fossey ervoor om naar Kentucky te verhuizen om dichter bij het boerenleven te zijn.

3. Ze spendeerde haar levensgeld aan haar eerste reis naar AFRIKA.

Dian Fossey was 31 toen ze voor het eerst voet zette op het continent waar ze haar meest belangrijke werk zou voltooien. Geïnspireerd door de reis van een vriend naar Afrika, verzamelde ze haar spaargeld (ongeveer 8000 dollar), sloot een banklening af voor drie jaar en plande een zeven weken durende reis door de wildernis van Kenia, Tanzania, Congo en Zimbabwe. Tijdens haar avonturen daar ontmoette ze Louis Leakey, de antropoloog die beroemd was geworden door het sponsoren van het geheel vrouwelijke trio van primatologie-pioniers (de “trimates”) waartoe ook Jane Goodall, Biruté Galdikas en uiteindelijk Dian Fossey zelf behoorden. Het was ook in deze periode dat Fossey voor het eerst gorilla’s in het wild zag. Zij ontmoette de natuurfotografen Joan en Alan Root en ging met hen mee op een expeditie om de dieren in de Congolese bergen te fotograferen. De vakantie was niet wetenschappelijk van aard, maar zoals Fossey later schreef: “Het zaadje was in mijn hoofd geplant, ook al was het onbewust, dat ik ooit naar Afrika zou terugkeren om de gorilla’s van de bergen te bestuderen.”

4. ZIJ BEWIJSDE HAAR DEDICATIE MET EEN APPENDECTOMIE.

Leakey kwam in 1966 weer in contact met Fossey terug in de Verenigde Staten. De antropoloog had de laatste jaren zijn vroegere secretaresse Jane Goodall gesteund in haar chimpansee-onderzoek, en nu was hij op zoek naar een kandidaat om voor gorilla’s te doen wat Goodall voor chimpansees had gedaan. Na Fossey beter te hebben leren kennen, besloot hij dat zij de juiste vrouw was voor de baan. Hij bood aan de financiering voor haar reis terug naar Afrika bijeen te brengen, maar voordat ze vertrok zou ze uit voorzorg haar blindedarm moeten verwijderen. Dit schrok haar niet af. Toen Leakey zes weken later schreef dat de operatie niet nodig zou zijn en dat hij alleen zeker wilde weten of ze toegewijd was, was ze al blindedarmloos.

5. HAAR EERSTE ONDERZOEKSEXITIE EINDIGDE ABRUPTELIJK.

Fossey keerde tegen het einde van 1966 terug naar Kongo – slechts enkele maanden voordat in de toch al onstabiele regio een burgeroorlog uitbrak. Soldaten van de rebellen namen haar gevangen in haar basiskamp in juli 1967. Na twee weken in militaire hechtenis te hebben doorgebracht, kon ze zich omkopen met beloftes van geld en haar Land Rover. De bewakers stemden toe haar naar Oeganda te rijden, en kort na hun aankomst liet ze hen arresteren. Na de schrik was Fossey vrijwel onmiddellijk klaar om haar onderzoek te hervatten: Deze keer sloeg ze haar kamp op in Rwanda, waarschuwingen van de Amerikaanse ambassade negerend.

6. ZIJ ONTDEKTE DE WARE NATUUR VAN DE GORILLAS.

Vóór Fossey’s onderzoek zag het publiek gorilla’s als beesten die qua temperament leken op King Kong. Ze ontkrachtte al snel het idee dat gorilla’s bloeddorstige dieren waren die mensen zouden aanvallen als ze de kans kregen.

Om in hun samenleving te infiltreren, nam ze hun gewoonten over. Lopen op haar knokkels en kauwen op selderijstengels stelden haar in staat het vertrouwen van de apen te winnen. Zolang ze zich niet bedreigend gedroeg en haar aanwezigheid altijd kenbaar maakte, was ze veilig bij de zachtaardige kolossen. Vandaag weten we dat ondanks hun intimiderende grootte, gorilla’s tot de minst gewelddadige leden van de grote apenfamilie behoren.

7. ZIJ VERWERFDE EEN UNIEKE BINNENNAAM VAN DE LOKALEN.

Dian Fossey bracht genoeg tijd door in haar onderzoekscentrum in Rwanda om een reputatie te verwerven. Voor de plaatselijke bevolking was zij Nyiramachabelli, een Swahili-naam die ruwweg vertaald “de vrouw die alleen op de berg woont” betekent.

8. ZIJ GEBRUIKTE DE NOODGEVINGEN VAN DE GORILLAS OM HUN GORILLAS TE HERKEN.

Vele van de gorilla’s die Fossey bestudeerde kregen namen, zoals Pinda, Rafiki en Ome Bert. Fossey gebruikte een andere methode om haar proefpersonen uit elkaar te houden: Ze tekende schetsen van hun neuzen. Elke gorilla heeft een uniek patroon van rimpels rond zijn neus, waardoor hij gemakkelijk te identificeren is. Deze neusafdrukken zijn het equivalent van vingerafdrukken bij mensen, maar in plaats van ze van dichtbij te bestuderen, was Fossey in staat ze van veraf te documenteren met behulp van een verrekijker en een schetsblok.

9.

9. EEN VAN HAAR GORILLAS IS NU LEVEND.

Honderden gorilla’s hebben het tot Dian Fossey’s onderzoekscorpus geschopt. In 2017 is er nog maar één exemplaar van die oorspronkelijke groep in leven. Poppy werd geboren in een groep gorilla’s op Fossey’s radar in 1976. De onderzoekster documenteerde de geboorte en kindertijd van het dier in haar dagboeken. Vandaag, op haar 41ste, is Poppy de oudste gorilla die momenteel door het Dian Fossey Fonds in de gaten wordt gehouden.

10.

10. HAAR WERK IS HET ONDERWERP VAN EEN BOEK, EEN FILM EN EEN OPERA.

In 1983 publiceerde Fossey het boek dat haar beroemd heeft gemaakt. Gorillas in the Mist is het autobiografische verslag van haar eerste 13 jaar in de Afrikaanse jungle en de wetenschappelijke ontdekkingen die ze deed over de gorilla’s die daar leefden. De titel werd een bestseller. Vijf jaar later speelde Sigourney Weaver de rol van Fossey in de gelijknamige film. De biopic sleepte vijf Oscarnominaties in de wacht en maakte van Weaver een gorillabeschermer.

Er is nog een dramatisering van Fossey’s leven die niet zo wijd en zijd bekend is: in 2006 voerde de Kentucky Opera het programma VISIONS! op, een opera genaamd Nyiramachabelli-een knipoog naar de bijnaam van de onderzoeker.

11. Naast haar baanbrekende gorilla-onderzoek is Fossey misschien wel het meest bekend om haar mysterieuze en tragische moord. Op 27 december 1985 werd ze dood aangetroffen in haar hut in haar Rwandese onderzoekskamp. De doodsoorzaak was een klap met een machete op haar hoofd, maar de identiteit van haar aanvaller is tot op de dag van vandaag onbekend. (Een Rwandese rechtbank veroordeelde bij verstek haar Amerikaanse onderzoeksassistent, Wayne McGuire, voor haar moord en veroordeelde hem ter dood. McGuire, die Rwanda ontvluchtte voor de veroordeling, heeft altijd volgehouden onschuldig te zijn). Fossey werd in de nabijgelegen bergen begraven naast het graf van haar favoriete gorilla Digit, die jaren eerder door stropers was afgeslacht. Voor ze werd gedood, schreef Fossey nog een laatste aantekening in haar dagboek. Het luidt als volgt:

“Wanneer je je de waarde van alle leven realiseert, sta je minder stil bij wat voorbij is en concentreer je je op het behoud van de toekomst.”