De Afrikaanse pygmee muis is een zeer klein knaagdier, dat nooit groter wordt dan vijf centimeter met een gemiddelde levensduur van twee jaar. Ze hebben een bleke buik en hun vacht is meestal rood, maar kan ook blauw zijn. Zijn geografisch verspreidingsgebied strekt zich uit van Centraal-Afrika over Oost-Afrika tot Zuid-Afrika en Swaziland; populaties Afrikaanse dwergmuizen leven in uiteenlopende habitats.
Het is een sociale soort, en als huisdier is het aan te bevelen ze per twee te houden, of bij voorkeur in kleine kolonies. In het wild leven ze in holen van individuele familie-eenheden. Deze worden gebouwd onder stapels puin of omgevallen boomstammen en stapelen kiezelstenen voor hun hol. s Nachts hopen de kiezelstenen dauw (waterdruppels) op, die de muizen ’s morgens drinken. Ze hebben een vruchtbare voortplantingscyclus; nadat ze de voortplantingsleeftijd van ~6 weken hebben bereikt, kunnen ze om de 20 dagen een nest van een tot zes muizen voortbrengen. Afrikaanse pygmee muizen worden haarloos en blind geboren, openen hun ogen na twee weken, en worden gespeend na een maand.
In tegenstelling tot de meeste zoogdieren draagt een meerderheid van de vrouwelijke Afrikaanse pygmee muizen een XY-chromosomenpaar, in plaats van XX. Bovendien zijn er nog steeds vrouwelijke Afrikaanse pygmee muizen die XX chromosomen dragen. Onderzoek naar hun X-chromosomen wijst uit dat het X-chromosoom van XY-vrouwtjes verschilt van het X-chromosoom in de XX-vrouwtjes en XY- mannetjes. Er is voorspeld dat het X-chromosoom van XY-vrouwtjes een onbekende mutatie(s) bevat die hen verhindert zich als mannetjes te ontwikkelen.