Of je het nu hoort of niet, het is er: de gladde elektronische tonen van Auto-Tune die stilletjes aan het werk zijn, de noten oppoetsend die zogenaamd getalenteerde artiesten maar niet lijken te kunnen raken. Het is een plaag die de muziek overspoelt. Een insider in de muziekindustrie, Daniel Griffiths, zegt dat hij Auto-Tune hoort in 99% van de nummer één hits. Op het eerste gezicht is Auto-Tune onschadelijk; het veroorzaakt geen armoede of verspreidt ziektes, maar het is wel het afzetten van de consument. Katy Perry, Will.I.am, Ke$ha, Britney Spears, Justin Bieber, Snoop Dogg, Cher, Kanye West, Nicki Minaj… dit zijn slechts enkele van de beroemde gezichten die Auto-Tune hebben gebruikt op een bepaald punt in hun carrière. Het is niet ongebruikelijk om te horen dat een artiest tijdens liveoptredens vocaal ondermaats presteert, waardoor het publiek teleurgesteld is. Zijn het echt slechte zangers of vinden we hun natuurlijke stem onaanvaardbaar omdat we zo gewend zijn aan een overgeproduceerde versie ervan? 
Maar voordat we zangers gaan veroordelen, moeten we eerst een paar grijze gebieden opruimen. De eerste is, wat Auto-Tune is. Auto-Tune is eigenlijk een merknaam van een Californisch bedrijf genaamd Antares. Hoewel er steeds meer concurrenten zijn, blijft de software van Antares de leider in de sector. Die sector is, vocale effecten software. Het eerste commerciële gebruik van Auto-Tune was in 1998 door Cher met haar nummer één hit Believe. Zij gebruikt het om een robotachtig effect toe te voegen tijdens de twee coupletten en een echo-effect tijdens het refrein. Dit is precies waar Auto-Tune voor bedoeld was; om effecten toe te voegen aan de stem van een artiest. Echter, vijfendertig seconden in het nummer op de woorden “can’t break through” op de regel “You keep pushing me aside and I can’t break through”, hoor je een uitgesproken elektronische trilling in haar stem. Dit is opzettelijk – niet omdat ze de noten niet kon zingen – maar omdat de veranderingen te snel gaan om natuurlijk te kunnen. Zij zong slechts één noot, in dit geval de D, en haar producer vergrootte (veranderde) de toonhoogte tot wat zij wilde. Zeer spoedig echter werd deze methode van het buigen van de toonhoogte naar de gewenste noot gebruikt om de vlakke en scherpe noten van zangers te veranderen om ze “pitch perfect” te doen lijken.
Believe is nu meer dan twintig jaar oud, dus wat is er sindsdien gebeurd? Sommige artiesten maken er een punt van dat ze Auto-Tune niet nodig hebben of niet veel of helemaal niet gebruiken, zoals Adele of Lewis Capaldi. Anderen gebruiken het uitsluitend, hetzij op een openhartige manier zoals Will.I.am of op een slinkse manier zoals Ke$ha of Britney Spears. De meesten gebruiken Auto-Tune alleen om hier en daar wat noten op te poetsen, of om te compenseren als ze een slechte dag hebben. Voorbeelden van deze artiesten? Nou, iedereen. Van Taylor Swift en Katy Perry tot Justin Bieber en Olly Murs, artiesten houden ervan om hun geluid te tweaken en te perfectioneren. Dat is prima… totdat ze het liedje live komen uitvoeren en ze de hele tijd vlak zijn, of de hoge noten ontwijken. De fans krijgen dan een vieze smaak in de mond en een nog slechter geluid in de oren! Soms is dit te wijten aan het feit dat de artiest afgeleid wordt of buiten adem is tijdens de choreografie, of dat hij gewoon een slechte dag heeft. Het meest waarschijnlijke geval is dat ze gewoon niet in staat zijn om het kristalheldere geluid dat in de studio is geproduceerd te reproduceren. Daarom kiezen velen ervoor om een deel van of het hele optreden te lip-syncen. Maar nu, meer dan ooit, kan een slecht optreden of betrapt worden op lip-synchronisatie een vernederende ervaring zijn, dankzij het internet. Als ze niet worden getagd in beledigende Tweets, dan zijn het wel met haat gevulde commentaren die worden achtergelaten op hun muziekvideo’s op YouTube.
En hoe zit het met degenen die het gebruik van Auto-Tune vermijden? Nou, de meesten die Auto-Tune niet gebruiken, hebben het niet nodig en als ze live optreden, zelfs als ze niet perfect klinken, is er minder te klagen, omdat ze veel meer als in de studio klinken. Het voorbeeld voor het niet gebruiken van Auto-Tune is Adele. Haar debuutsingle Chasing Pavements kwam uit in 2008 en toen al konden de mensen horen hoe goed haar stem is. Ze stond vijfentwintig weken in de hitlijsten en bereikte de tweede plaats. Sindsdien heeft ze bewezen dat een natuurlijk, rauw geluid aangenamer is dan overgeproduceerde onzin. Haar oprechte teksten en kaakverpletterende zang zijn een lust voor het oog, of een geluid om te aanschouwen.
Maar de effecten van auto-tune hebben verder reikende gevolgen. Pre Auto-Tune zangers en bands hebben nu te maken met een groot probleem. Mensen gaan terug naar hun liedjes alleen om te concluderen dat ze niet kunnen zingen. Vooral bij bluesmuziek, waarvan een belangrijk element natuurlijk het spelen met toonhoogte is. Blues muziek is soms opzettelijk plat om emotie uit te drukken in die langzame, jammerende stijl, synoniem voor het genre. Maar mensen zien het gewoon niet meer op die manier.
Naar mijn mening is de kans op overmatig gebruik van Auto-Tune groter naarmate het nummer “radiovriendelijker” is. Neem Katy Perry’s hit Hot ‘n’ Cold, uitgebracht in 2008. Hetzelfde jaar als Chasing Pavements en net als Chasing Pavements deed het nummer het uitzonderlijk goed in de Britse hitlijsten. Het bereikte nummer vier en bracht maar liefst 41 weken door in de hitlijsten. Samen met I Kissed a Girl lanceerde het Perry rechtstreeks naar de status van superster. De mix van haar leuke zang, die in die tijd meer dan een zweem van punkrock over zich had, met licht gewaagde teksten en een sterke stuwende beat, toonde het beste van Katy Perry in haar beginjaren. Maar het is allemaal Auto-Tune. Geloof je me niet? Luister dan eens naar haar nu beroemde, toondove optreden op NBC’s Today Show. Ze is scherp, vlak en extreem ademloos. Het was geen bijzonder goed ontvangen optreden, maar het werd nog erger voor Perry nadat er online versies van het optreden werden gedeeld waarin haar vocalen waren geïsoleerd. Die video is meer dan 630.000 keer bekeken op YouTube en het is eerlijk om te zeggen dat de commentaarsectie niet complementair is. Toch heeft Perry goede live-optredens gegeven; naar mijn mening zijn er twee uitblinkers. De eerste was tijdens X-Factor UK in 2011, waar ze een ultrastripte akoestische versie zong van The One That Got Away. Het was een uitstekend optreden, haar stem was helder, rauw en harmonieus en deed een beetje denken aan haar Californische collega Karen Carpenter, van het broer en zus duo The Carpenters. Katy Perry’s mooiste moment was misschien wel tijdens de 2015 Super Bowl Halftime Show, waar ze een vlekkeloze 12 minuten durende medley van haar grootste hits ten gehore bracht. Naast deze optredens gebruikt Katy Perry nu ook minder Auto-Tune in de studio. Op veel van haar meest recente nummers zoals Witness en Never Really Over is haar stem kristalhelder met zeer minimale effecten. Dus waarom deze verbetering? Nou, het zou kunnen dat ze zichzelf rustiger heeft gemaakt op het podium. Tijdens het optreden in de Today Show danst Katy alsof een bij haar heeft gestoken. Terwijl ze tijdens het X-Factor optreden stil stond en de gitaar bespeelde en tijdens de Super Bowl haar choreografie zorgvuldig was uitgedacht zodat ze niet buiten adem zou raken. Maar eerlijk gezegd denk ik dat Katy Perry gewoon goed heeft leren zingen.
Hoe dan ook, ondanks dat er een enorme lijst met redenen is om het niet te gebruiken, zullen artiesten in ieder geval in de nabije toekomst Auto-Tune blijven gebruiken. Voor mij is het het equivalent van een atleet die prestatieverhogende drugs neemt en, net als een drug, als je eenmaal begint is het heel moeilijk om te stoppen. Begrijp me niet verkeerd, Auto-Tune heeft zijn plaats als effect. Maar als het gebruikt wordt om foute noten te corrigeren en ruwe tonen glad te strijken, vind ik dat het afbreuk doet aan het lied. Maar de onverzadigbare honger van de consument naar “head-bangers”, “boy bands” en “hooks” is zo groot dat het zinvol is om software voor stemeffecten te gebruiken. Vooral als je daardoor beter klinkt of minder tijd nodig hebt om aan een liedje te werken. Ik kan begrijpen waarom zangers en producers het gebruiken en ik heb veel respect voor iedereen die een liedje uitbrengt, het is geen gemakkelijke taak. Maar er is nog veel te zeggen voor de echte vocale grootheden: Van Morrison, Aretha Franklyn, Tina Turner, Adele, Celine Dion, Frank Sinatra, Susan Boyle, Elton John, en Beyoncé… Ik zou nog wel even door kunnen gaan. Misschien zullen op een dag hun rauwe en ongefilterde stemmen weer ten volle gewaardeerd worden en zullen die zoemende elektronische geluiden verdwijnen…
Image credit
-
Cher Believe – Pop til You Puke blog
-
Adele – Kristopher Harris
-
Katy Perry – “Katy Perry” by Nadine Miller is gelicenseerd onder CC BY-SA 2.0
-
Feature Image – “Levels” door Vegansoldier is gelicentieerd onder CC BY-SA 2.0