Een van de weinige voordelen van het presidentschap van Trump is dat het een zegen is geweest voor de politieke satire. Het heeft Trevor Noah, die de geliefde Jon Stewart moest vervangen, zeker geholpen zijn draai te vinden. De terugkerende schets van de Zuid-Afrikaanse komiek van Trump als een Afrikaanse dictator vraagt om verder commentaar, omdat het wijst op enkele grotere zienswijzen in de Amerikaanse publieke sfeer, zowel liberaal als conservatief, die ten grondslag liggen aan de notie van de “Derde Wereld” als de toekomst van een in verval rakende supermacht.
Voor Noah is Trump “de perfecte Afrikaanse president” – een bijnaam die al snel verandert in “een Afrikaanse dictator” als in The Daily Show beelden van Trumps campagnetoespraken in oktober 2016 worden afgewisseld met die van Idi Amin, Jacob Zuma, Yahya Jammeh, Robert Mugabe en Muammar Gaddafi. Bewijs van systemische corruptie, familieschandalen, autoritarisme, xenofobie en migranten-baiting, en beschuldigingen van aanranding linken Trump met de meest repressieve en bizarre dictators op het Afrikaanse continent. Trumps bizarre uitspraken over autisme en vaccins sluiten bijvoorbeeld aan bij de bewering van de Gambiaanse president Jammeh dat hij aids kan genezen met bananen, terwijl de zelfverheerlijkende toespraken van Trump op griezelige wijze woordelijk de uitspraken van een Amin, Mugabe of Kadhafi nabootsen. Noah besluit de grap met de clou dat Amerika in 2008 zijn eerste zwarte president heeft gekozen, en in 2016 klaar was om zijn eerste echte Afrikaanse president te kiezen.1
Noah komt na de verkiezingen terug op de grap, en geeft toe dat hij Afrikaanse dictators nu een excuus schuldig is voor de vergelijking, en biedt een langdurige vergelijking van Trump met Zuma, en noemt de twee “broers van een andere moeder. “2 Verbonden door hun faux-populisme, steun van het platteland, corrupte families, en dreigementen om de media te muilkorven en politieke tegenstanders te intimideren, verschijnen Zuma en Trump als de grimmige boekensteunen van de belofte die Nelson Mandela en Barack Obama betekenden. Door zijn Amerikaanse publiek aan te sporen te erkennen dat zijn mogelijke toekomst in de Derde Wereld ligt, ondermijnt Noah tegelijkertijd de bekende beweringen over het exceptionalisme van de Amerikaanse democratie en normaliseert hij de associatie van Afrika met politiek falen en systemisch disfunctioneren.
Op vergelijkbare wijze erkent de gangbare meme van “First World Problems”, waar mijn titel naar verwijst, tegelijkertijd privilege en verankert het dit verder. Door de racistische notie van drie werelden te verankeren en de utopische politieke solidariteit te vergeten die aan de basis lag van het concept van de Derde Wereld, logenstraft de zelfkritiek die de meme tentoonspreidt haar goedbedoelde façade. Sinds de verkiezingen en gedurende de campagne zijn dergelijke beweringen dat de neergang van de Verenigde Staten als supermacht hen tot een “Derde Wereld”-land of een “Bananenrepubliek” maakt, ook in serieuze mainstream-publicaties alomtegenwoordig geworden. Voor veel journalisten, academici, voormalige diplomaten en beleidsanalisten is “als er één duidelijk resultaat is van deze presidentsverkiezingen, dan is het wel dat de Verenigde Staten een derdewereldland zijn geworden. “3 Dergelijke beweringen creëren noodzakelijkerwijs het gevoel van een voor en een na – ervan uitgaande, zoals Chris Arnade het formuleert, dat er ooit een tijd was waarin “wij voor de rest van de wereld de gouden glimmende hoop waren. Wij zijn de plek waar mensen die op de vlucht zijn voor disfunctioneren naartoe komen. Wij zijn de veilige haven voor alle mensen die zijn opgegroeid in derdewereldlanden, die een plek wilden zonder ongelijkheid, zonder cynisme, zonder woede, zonder geweld. Wij zijn het.” Arnade vreest dat “met deze verkiezingen dit land zich meer gaat voelen als Mexico, of Brazilië, Nigeria, of Venezuela. Als wat vroeger een derde wereldland werd genoemd” (The Medium, 5 oktober 2016). Philip Kotler vreest op vergelijkbare wijze dat als de Verenigde Staten zich aansluiten bij “de rest van de derdewereldlanden” en “een andere bananenrepubliek” wordt, de tijd dat “de hele wereld” de Verenigde Staten bewonderde, de bewaarder van “vrede en orde in de wereld” nooit meer terug kan komen (Huffington Post, 20 maart, 2017).
Dat dit een ernstig amnesiac versie van de Amerikaanse en wereldwijde geschiedenis is, lijdt geen twijfel. Evenmin is het zich bewust van de oorsprong van het idee van een derde weg, niet-gebonden van ofwel de NAVO of het communistische blok.4 Zoals de…