Alai

Een geschiedenis van het pantheïsme en het wetenschappelijk pantheïsme door Paul Harrison.

Meer weten over pantheïsme: ga naar WetenschappelijkPantheïsme.

Want in Hem leven wij, en bewegen wij ons, en hebben wij ons wezen.

Hiëronymus in gebed, Jeroen Bosch

De meeste versies van het christendom zijn panentheïstisch. Zij geloven in een God die aanwezig en werkzaam is in deze wereld, een God die in ieder mens kan wonen als hij de genade van de heilige Geest aanvaardt. Toch is Hij ook een God die de wereld overstijgt, die ver boven het materiële universum en ver boven ons begrip uitgaat.

Het is zeer twijfelachtig of Jezus zelf pantheïstische gevoelens had. Naar alle waarschijnlijkheid aanvaardde hij het heersende joodse millenarisme van zijn tijd: God leefde in de hemel los van de wereld, hoewel Hij in de wereld kon handelen wanneer Hij maar wilde. Op een dag zou Hij de huidige aarde vernietigen en vervangen door een veranderde aarde waarin de Joodse natie zou herrijzen en hersteld zou worden.

Het christelijk pantheïsme komt voort uit twee evangelische wortels.

De eerste is St. Paulus.

Paulus’ beroemde uitspraak aan de Atheners:

Want in Hem leven wij, en bewegen wij ons, en hebben wij ons wezen

is sterk pantheïstisch, hoewel het geen eigen uitspraak blijkt te zijn, maar een citaat van een Griekse dichter, Aratus, waarschijnlijk beïnvloed door de Sttoïcijn Cleanthes, die een pantheïst was. In zijn eigen woorden impliceert Paulus iets dergelijks wanneer hij zegt over Christus-God: “Want door Hem zijn alle dingen geschapen… Hij is vóór alle dingen en in Hem zijn alle dingen verenigd.

Paulus’ standpunt zou men selectief panentheïsme kunnen noemen. God is werkzaam in de wereld, onderhoudt de wereld, en in het geval van hen die Christus volgen, treedt Hij binnen in hun geest en lichaam en wordt in zekere zin één met hen. Paulus gebruikt de uitdrukking “in Christus” niet minder dan 165 keer in zijn brieven (als we “in de Heer” en “in hem” meerekenen). Soms verwijst “in Christus” naar mensen die deel uitmaken van de christelijke gemeenschap van gelovigen, of die als christenen gestorven zijn. Soms verwijst het naar het hiernamaals waarin ze met Christus zullen zijn, of omringd door Christus. Maar bijna altijd betekent het dat Christus op de een of andere manier in Paulus of de gelovige is; of dat zij in Christus zijn; of allebei. Soms impliceert Paulus dat er bijna een lichamelijke inlijving van christenen in Christus is.

De tweede wortel van christelijk pantheïsme ligt in het idee van de Heilige Geest. In Handelingen (ii.1-3) vervult deze de apostelen en geeft hun de kracht om in tongen te spreken. Het evangelie van Johannes en de brief van Johannes breiden het idee van de heilige Geest uit, zodat hij alle christengelovigen zal vervullen en hen zal leiden. De latere theologie identificeerde de Heilige Geest als een integraal deel van de Drie-eenheid, en dus een deel van God. Als de heilige Geest elke gelovige binnenging, betekende dit dat God binnenging. Evenals Paulus was dit nu een vorm van selectief panentheïsme.

In deze gevallen gaat het niet om een expansieve, wereldbevestigende vorm van pantheïsme – integendeel. Zowel Paulus als de Johannieters beschouwen deze aarde en het fysieke lichaam als inferieur afval. Wanneer Paulus spreekt over het lichaam als Gods tempel, bedoelt hij niet dat het lichaam aanbeden en verwend moet worden – maar eerder dat de “onedele” instincten en verlangens zoals sex en gulzigheid onderdrukt moeten worden om de tempel niet te verontreinigen.

Paulus plaatst het vlees expliciet in direct conflict met de geest. Hij wil het vlees versterving – misschien uit schuldgevoel voor het lichamelijk lijden dat hij heeft veroorzaakt tijdens de vervolging van de christenen. Het kan inderdaad Paulus’ verlangen zijn eigen vlees te versterving zijn dat zijn aantrekkingskracht tot de gekruisigde Jezus verklaart.

Geselecteerde passages.

Hoewel hij niet ver van ieder van ons is.

Want toen ik voorbijging en uw devoties aanschouwde, vond ik een altaar met dit opschrift: Aan de onbekende God. Wie gij dan onwetend aanbidt, Hem verklaar ik u. God, die de wereld en alles wat daarin is, gemaakt heeft, aangezien Hij de Heer van hemel en aarde is, woont niet in tempels met handen gemaakt; noch wordt Hij aanbeden met mensenhanden, alsof Hij iets nodig had, aangezien Hij aan alles leven geeft, en adem, en alle dingen; En Hij heeft uit één bloed alle mensenvolken gemaakt om op de gehele aarde te wonen, en Hij heeft de tijden tevoren bepaald, en de grenzen van hun woonplaatsen; opdat zij de Here zouden zoeken, als zij Hem misschien zouden najagen, en Hem zouden vinden, hoewel Hij niet ver van een ieder van ons is; want in Hem leven wij, en bewegen wij ons, en hebben wij ons wezen; zoals sommige van uw eigen dichters hebben gezegd. Want wij zijn ook zijn nakomelingen.

Gij zijt de tempel Gods

Weet gij niet, dat gij Gods tempel zijt, en dat de geest Gods in u woont? Indien iemand den tempel Gods verontreinigt, dien zal God verdelgen; want den tempel Gods is heilig, dien gij zijt.

Christo-pantheïsme: Christus in ons, wij in Christus.

Ik ben met Christus gekruisigd; niet meer ik leef, maar Christus leeft in mij.

Beseft u niet dat Jezus Christus in u is?

Want gelijk wij in één lichaam vele leden hebben, en al de leden niet één functie hebben, alzo zijn wij, hoewel velen, één in Christus, en elk afzonderlijk leden van elkander.

Terwijl wij thuis zijn in het lichaam, zijn wij weg van de Heer.

De gezindheid naar het vlees te richten is de dood, maar de gezindheid naar de Geest te richten is leven en vrede… Wie in het vlees is, kan God niet behagen.

Indien gij naar het vlees leeft, zult gij sterven, maar indien gij door de Geest de daden van het lichaam doodt, zult gij leven.

Terwijl wij thuis zijn in het lichaam, zijn wij weg van de Heer.

Wandel door de Geest, en bevredig niet de begeerten van het vlees. De begeerten des vleses zijn tegen den Geest, en de begeerten des Geestes zijn tegen het vleesch; want deze staan tegenover elkander.

En zij, die van Christus zijn, hebben het vlees met zijn hartstochten en begeerten gekruisigd.

Het lichaam is niet bestemd voor onzedelijkheid, maar voor de Heer. 1 Corinthiërs 6:13
Doe de Here Jezus Christus aan, en maak geen voorziening voor het vlees, om zijn begeerten te bekrachtigen.

De Heilige Geest.

Maar gij zijt niet in het vlees, maar in de geest, zo het zij, dat de geest Gods in u woont.

En Ik zal den Vader bidden, en Hij zal u een anderen Raadsman geven, om bij u te zijn in eeuwigheid, namelijk den Geest der waarheid, dien de wereld niet kan ontvangen, omdat zij hem niet ziet, noch kent; gij kent hem, want hij woont bij u, en zal in u zijn.

Als iemand mij liefheeft, zal hij mijn woord houden, en mijn vader zal hem liefhebben, en wij zullen tot hem komen en ons huis bij hem maken.

Al wie zijn geboden bewaart, blijft in hem en hij in hen. En daardoor weten wij, dat Hij in ons blijft, door de Geest, die Hij ons gegeven heeft.

Achtergrond afbeelding: Hiëronymus in gebed, Jeroen Bosch, Gent, Musee des Beaux Arts.

SCIENTIFIC PANTHEISM

is het geloof dat het universum en de natuur goddelijk zijn.
Het versmelt religie en wetenschap, en zorg voor de mens met zorg voor de natuur.
Het biedt het meest realistische concept van leven na de dood,
en de meest solide basis voor milieu-ethiek.
Het is een religie die geen ander geloof vereist dan gezond verstand,
geen andere openbaring dan open ogen en een geest die openstaat voor bewijs,
geen andere goeroe dan je eigen ik.
Voor een overzicht, zie Basisprincipes van wetenschappelijk pantheïsme. Top.

Als u de boodschap van het wetenschappelijk pantheïsme wilt verspreiden, voeg dan een link naar de Pantheistpagina’s toe aan uw pagina’s, of spiegel de pagina op uw site door deze en andere pagina’s op te slaan.

Wetenschappelijk pantheïsme: index.
Geschiedenis van het pantheïsme.
Basisprincipes van het wetenschappelijk pantheïsme.
Toetreden tot de Wereld Pantheïstische Beweging