Design By Nature is een doorlopende GC-serie waarin Garden Collage aspecten van modern kledingontwerp onderzoekt die zijn geïnspireerd door planten. Deze week onderzoekt GC een van Europa’s oudste sartoriale tradities: hoe blauwe kleurstof wordt geproduceerd uit de wede plant (Isatis tinctoria) – daar is veel werk voor nodig.
De productie van blauwe kleurstof uit de wede plant (Isatis tinctoria) is een handel die teruggaat tot het neolithicum, 5 tot 10.000 jaar geleden. De wede is een bloeiende plant die inheems is in het Middellandse-Zeegebied en soms bekend staat als Asp van Jeruzalem – het is een neef van broccoli en bloemkool die zijn oorsprong vindt in Turkije en het Midden-Oosten, alvorens zich te verspreiden naar Europa waar textielmakers de bladeren plukten en vermaalden tot ballen, die de handen van de arbeiders zwart maakten.
Het proces van het produceren van verfstof uit wede was een stinkende klus. De bolletjes werden gedroogd en tot poeder vermalen, waarna men ze liet gisten en oxideren – een proces dat “couching” werd genoemd. Wanneer de wede droog was, werd het poeder verpakt en naar de droger gestuurd, die heet water over de substantie goot en deze vermengde met urine (ja, menselijke urine – die werd opgeslagen in een vat waarvan de pH werd gehandhaafd door het mannelijke personeel). Tegenwoordig hebben mensen die geïnteresseerd zijn in natuurlijk en praktisch verven, de urine vervangen door verdunde ammoniak.
Dit mengsel liet men enkele dagen tot een jaar gisten, een proces dat een vreselijke zwavelgeur opleverde. Het mengsel leverde echter een prachtige blauwe tint op die de enige lichtvaste blauwe verfstof in Europa was tot de introductie van indigo uit Azië, die zijn weg vond naar Europa gedurende de Middeleeuwen (al in 1140 op het vasteland van Europa en 1276 in Londen). De arbeiders lieten de kledingstukken heel langzaam in een vat met verfstof zakken, waarbij ze voorzichtig te werk gingen om luchtbellen te vermijden die de stof ongelijkmatig zouden verven. Daarna trokken ze de kledingstukken er snel weer uit, en wanneer de lucht het kledingstuk raakte, oxideerde het zo snel van geel naar groen naar blauw dat, zoals een moderne blogger het formuleerde, het proces “bijna magisch” was.
Was werd in Engeland nog tot in de jaren 1930 gebruikt om de jassen van militaire officieren en politieagenten te verven; het was ook geliefd bij Napoleon, die het gebruikte om de uniformen van zijn leger te verven. In documenten uit die tijd staat dat wede antiseptische eigenschappen heeft en gebruikt kan zijn om oorlogsverwondingen te genezen, waardoor het in die tijd een dubbele functie had en de hoeksteen van de Franse economie werd.
De oude Egyptenaren gebruikten ook wede en indigo, want tussen mummiewikkels zijn geverfde doeken gevonden die dateren van 2500 voor Christus. Wede kleurstof werd waarschijnlijk niet gebruikt in gewone kleding in Egypte tot 300 v. Chr., omdat de meeste Egyptenaren linnen droegen, een stof die moeilijk te verven is (als gevolg daarvan werd kleur spaarzaam gebruikt, voornamelijk in de rand van stoffen). Vandaag de dag eren makers van traditioneel textiel de erfenis van de verfstof door workshops te organiseren over wedextractie – een populaire ambachtelijke activiteit in het Verenigd Koninkrijk.