Alai

Als nationale schat van China en symbool van het op natuurbehoud gerichte Wereld Natuur Fonds, zijn reuzenpanda’s wereldwijd bekend – met name vanwege hun formeel lage voortplantingssucces in gevangenschap. Maar wat komt er nu eigenlijk kijken bij het paren van panda’s en beren, zowel in het wild als daarbuiten?

Reuzenpanda’s zijn solitaire beren die in tamelijk vaste leefgebieden leven. Ze komen meestal alleen samen tijdens het paarseizoen, dat plaatsvindt tussen half februari en half mei. “De meeste vrouwtjes worden midden maart tot midden april bronstig,” zei Meghan Martin-Wintle, een toegepast ecoloog en directeur van PDX Wildlife, een non-profit organisatie voor behoud en onderzoek gevestigd in Portland, Oregon.

De inheemse Chinese beren communiceren met elkaar door middel van vocalisaties en geurmarkeringen, en deze gedragingen nemen ongeveer twee weken voordat de vrouwtjes bronstig worden toe, vertelde Martin-Wintle aan Live Science. Op dat moment gaan de vrouwtjes naar de rand van hun leefgebied en wrijven met hun anale streek over bomen en rotsen om stinkende afscheidingen uit hun anogenitale klieren af te zetten.

Aan de auditieve en olfactorische signalen van de vrouwtjes trekken mannetjes zich op, en drie tot vier mannetjes verzamelen zich bij een enkel vrouwtje. Maar vrouwtjes ovuleren en zijn slechts enkele dagen per jaar paringsbereid. “Ze hebben slechts deze ene dag die de beste is en ze hebben een dag of twee aan elke kant,” zei Martin-Wintle.

Posturing en positionering

Als vrouwtjes de ovulatie naderen, zullen ze in bomen rondhangen terwijl mannetjes op de grond om dominantie strijden.

“Het is een heleboel posturing – ze doen deze blaffen, zoals een hond, en ze doen deze grommen,” legde Martin-Wintle uit. En hoewel het misschien moeilijk voor te stellen is, raken mannelijke reuzenpanda’s in fysieke woordenwisselingen verwikkeld. “Ze doen lunges en ze komen bij elkaar en doen zwepen en proberen zelfs elkaars nek vast te pakken.”

De dominantie is meestal vrij snel vastgesteld. Het kampioen mannetje blijft dan dicht bij het vrouwtje en valt elke indringer aan, tot het vrouwtje uit de boom komt, klaar om te paren.

Gezien het feit dat onderzoekers zelden panda’s in het wild zien paren, is het onduidelijk wat er bij de seksuele selectie komt kijken of dat vrouwtjes altijd paren met het dominante mannetje in haar leefgebied, aldus Martin-Wintle. Maar van vrouwtjes in gevangenschap is op zijn minst bekend dat ze mannetjes soms volledig afwijzen.

Voor reuzenpanda’s is paren een moeilijke aangelegenheid, deels omdat mannelijke reuzenpanda’s een van de kleinste penissen hebben in verhouding tot de lichaamsgrootte in het dierenrijk, aldus Martin-Wintle. Een gewillig vrouwtje moet in de lordosehouding gaan staan, waarbij ze haar voorkant laat zakken, haar rug naar beneden buigt en haar staart omhoog brengt, zodat haar vaginale holte in de juiste positie komt voor het mannetje om haar van achteren binnen te dringen. “En zodra hij de positie heeft bereikt, moet zij zich aan hem vastschuiven,” zei zij.

Na het orgasme blaten zowel mannelijke als vrouwelijke reuzenpanda’s, of laten een geitachtige kreet horen. Het mannetje doet dan een “roll back”, waarbij hij op zijn achterste en onderste bekkengebied gaat zitten en het vrouwtje zo trekt dat ze op hem zit – en houdt dat zo lang mogelijk vol. Het is onbekend waarom het mannetje dit doet.

Na de paring blijft het mannetje in de buurt en paart eventueel nog een paar keer met het vrouwtje, totdat zij niet meer ovuleert.

Seks in gevangenschap

Toen de fokprogramma’s voor reuzenpanda’s in gevangenschap voor het eerst van start gingen in de jaren 1950 tot 1970, hadden de projecten een zeer laag succespercentage. Er waren een paar redenen voor deze mislukking, aldus Martin-Wintle.

Zo begrepen wetenschappers bijvoorbeeld niet hoe belangrijk het communicatiesysteem van de beren was voor de paring. De dieren werden apart gehouden en alleen samengebracht wanneer het tijd was om te paren, zodat parende paren niet in staat waren om geur- en vocale signalen uit te wisselen zoals ze dat normaal in het wild zouden doen.

Daarnaast “slaagden we er niet echt in om de moeders hun jongen te laten grootbrengen, en waren we ook niet goed in het met de hand opvoeden van de jongen”, aldus Martin-Wintle, die eraan toevoegde dat een van de problemen was dat de jongen fysiek gestimuleerd moesten worden om te poepen.

Heden ten dage hebben panda-beer fokprogramma’s in gevangenschap veel hogere succespercentages, maar ze kunnen nog steeds beter. Hoewel deze programma’s ervoor zorgen dat volwassen reuzenpanda’s, die genetisch gescheiden zijn, aan elkaar worden gekoppeld, houden ze geen rekening met gedrag en partnerkeuze. “We verwijderen veel van de dingen die we weten over Darwin en seksuele selectie,” zei Martin-Wintle.

In een studie die eind 2015 werd gepubliceerd, ontdekten Martin-Wintle en haar collega’s dat panda’s die werden gekoppeld aan partners die ze verkozen, veel meer kans hadden om succesvol seks te hebben, welpen te produceren en adequaat voor hun jongen te zorgen. De onderzoekers kijken nu of het toestaan van mannetjes om te concurreren om een vrouwtje ook het voortplantingssucces verbetert, mogelijk door testosteron en seksuele motivatie te verhogen.

Oorspronkelijk artikel op Live Science.