Het eerste bericht dat door middel van de punten en streepjes van morsecode over grote afstand werd verzonden, ging op vrijdag 24 mei 1844-175 jaar geleden van Washington, DC, naar Baltimore. Het betekende de eerste keer in de geschiedenis van de mensheid dat complexe gedachten bijna ogenblikkelijk over lange afstanden konden worden gecommuniceerd. Tot dan toe moesten mensen persoonlijke gesprekken voeren, gecodeerde berichten verzenden via trommels, rooksignalen en semafoorsystemen, of gedrukte woorden lezen.
Dankzij Samuel F.B. Morse veranderde de communicatie snel, en is sindsdien steeds sneller veranderd. Hij vond de elektrische telegraaf uit in 1832. Het kostte hem nog zes jaar om een code te standaardiseren voor communicatie via telegraafdraden. In 1843 gaf het Congres hem 30.000 dollar om kabels te leggen tussen de hoofdstad van het land en het nabijgelegen Baltimore. Toen de lijn klaar was, gaf hij een openbare demonstratie van lange-afstandscommunicatie.
Morse was niet de enige die werkte aan de ontwikkeling van een manier om via de telegraaf te communiceren, maar de zijne is degene die bewaard is gebleven. De draden, magneten en toetsen die bij de eerste demonstratie werden gebruikt, hebben plaatsgemaakt voor de schermtoetsenborden van smartphones, maar Morsecode is in wezen hetzelfde gebleven, en is nog steeds – misschien verrassend – relevant in de 21e eeuw. Hoewel ik het vele malen heb geleerd en opnieuw geleerd als padvinder, radioamateur en piloot, blijf ik het bewonderen en ernaar streven het te beheersen.
Easy sending
Morse’s belangrijkste inzicht bij het construeren van de code was het overwegen hoe vaak elke letter in het Engels wordt gebruikt. De meest gebruikte letters hebben kortere symbolen: “E,” die het vaakst voorkomt, wordt aangeduid met een enkele “punt”. Z”, de minst gebruikte letter in het Engels, werd daarentegen aangeduid met het veel langere en complexere “dot-dot-dot (pauze) dot”.
In 1865 veranderde de Internationale Telecommunicatie Unie de code om rekening te houden met verschillende letterfrequenties in andere talen. Sindsdien zijn er andere aanpassingen geweest, maar “E” is nog steeds “punt”, hoewel “Z” nu “streepje-streepje-puntje-puntje” is.
De verwijzing naar de letterfrequentie maakt de communicatie uiterst efficiënt: Eenvoudige woorden met gewone letters kunnen zeer snel worden verzonden. Langere woorden kunnen nog steeds worden verzonden, maar ze kosten meer tijd.
Gang naar draadloos
Het communicatiesysteem waarvoor morsecode was ontworpen – analoge verbindingen over metalen draden die veel storing meedroegen en een duidelijk aan-uit-signaal nodig hadden om te worden gehoord – is aanzienlijk geëvolueerd.
De eerste grote verandering kwam slechts enkele decennia na Morse’s demonstratie. Aan het eind van de 19e eeuw vond Guglielmo Marconi radiotelegraafapparatuur uit, waarmee morsecode over radiogolven kon worden verzonden, in plaats van over draden.
De scheepvaartindustrie was dol op deze nieuwe manier om met schepen op zee te communiceren, hetzij van schip naar schip, hetzij naar stations aan de wal. In 1910 moesten veel passagiersschepen in Amerikaanse wateren draadloze toestellen aan boord hebben voor het zenden en ontvangen van berichten.
Nadat de Titanic in 1912 zonk, werd in een internationale overeenkomst bepaald dat sommige schepen een persoon moesten aanwijzen die te allen tijde naar radionoodsignalen moest luisteren. In diezelfde overeenkomst werd “SOS” – “dot-dot-dash-dash-dash dot-dot-dot” – aangewezen als internationaal noodsignaal, niet als afkorting voor iets, maar omdat het een eenvoudig patroon was dat gemakkelijk te onthouden en uit te zenden was. De kustwacht heeft de controle in 1995 stopgezet. De eis dat schepen op noodsignalen moeten letten werd in 1999 opgeheven, hoewel de US Navy nog steeds ten minste sommige zeelieden Morse code leert lezen, zenden en ontvangen.
Vliegers gebruiken Morse code ook om geautomatiseerde navigatiehulpmiddelen te identificeren. Dit zijn radiobakens die piloten helpen routes te volgen, reizend van de ene zender naar de volgende op luchtvaartkaarten. Zij zenden hun identificaties, zoals “BAL” voor Baltimore, in Morse-code uit. Piloten leren vaak vertrouwd klinkende patronen van bakens te herkennen in gebieden waar zij vaak vliegen.
Er is een bloeiende gemeenschap van radioamateurs die morsecode ook koesteren. Onder radioamateurs is morsecode een gekoesterde traditie die teruggaat tot de vroegste dagen van de radio. Sommigen van hen zijn misschien begonnen bij de padvinders, die het leren van morse in de loop der jaren facultatief of verplicht hebben gemaakt. De Federal Communications Commission eiste vroeger van alle gelicentieerde radioamateurs dat ze konden aantonen dat ze de morsecode beheersten, maar daar is in 2007 een einde aan gekomen. De FCC geeft nog steeds commerciële licenties uit die morsevaardigheid vereisen, maar geen enkele baan vereist het meer.
Knipperend morse
Omdat de signalen zo eenvoudig zijn – aan of uit, lang of kort – kan morsecode ook worden gebruikt door met lichten te knipperen. Veel marines over de hele wereld gebruiken knipperlichten om van schip tot schip te communiceren wanneer zij geen radio’s willen gebruiken of wanneer radioapparatuur defect is. De Amerikaanse marine is bezig met het testen van een systeem waarbij een gebruiker woorden kan intypen en deze kan omzetten in knipperlichten. Een ontvanger zou de flitsen lezen en weer omzetten in tekst.
Vaardigheden geleerd in het leger hielpen een gewonde man communiceren met zijn vrouw over een rotsachtig strand met behulp van alleen zijn zaklamp in 2017.
Andere morseberichten
Misschien wel het meest opmerkelijke moderne gebruik van morsecode was door marinepiloot Jeremiah Denton, terwijl hij een krijgsgevangene in Vietnam was. In 1966, ongeveer een jaar na een bijna acht jaar durende gevangenschap, werd Denton door zijn Noord-Vietnamese gijzelnemers gedwongen deel te nemen aan een video-interview over zijn behandeling. Terwijl de camera op zijn gezicht was gericht, knipperde hij de morsecode-symbolen voor “marteling”, die voor het eerst de vrees van de VS bevestigden over de behandeling van dienstleden die in Noord-Vietnam gevangen werden gehouden.
Het knipperen van morsecode gaat langzaam, maar heeft ook mensen geholpen met medische aandoeningen die hen verhinderen te spreken of op andere manieren te communiceren. Een aantal apparaten, waaronder iPhones en Android-smartphones, kunnen worden ingesteld om morsecode-invoer van mensen met beperkte motorische vaardigheden te accepteren.
Er zijn nog steeds veel manieren waarop mensen morsecode kunnen leren, en oefenen met het gebruik ervan, zelfs online. In noodsituaties kan het de enige vorm van communicatie zijn die doorkomt. Bovendien is morse een kunst, een ritmische, muzikale vloeiendheid in het geluid. Het zenden en ontvangen kan ook een rustgevend of meditatief gevoel geven, als de persoon zich concentreert op de stroom van individuele tekens, woorden en zinnen. Over het geheel genomen, soms is het eenvoudigste hulpmiddel alles wat nodig is om de taak te volbrengen.
Dit artikel is heruitgegeven uit The Conversation onder een Creative Commons-licentie. Lees het oorspronkelijke artikel.