De meesten zullen het ermee eens zijn dat een van de kenmerken van een succesvolle burgermaatschappij is dat mensen verwachten dat ze de wet naleven. Maar hoe zit het met de aanwezigheid van onrechtvaardige wetten – wetten die moreel verwerpelijk, discriminerend en onmenselijk zijn en de ene groep boven de andere bevoordelen? Zij vormen een interessant dilemma, vooral omdat een van de doelstellingen van burgerschapsvorming is leerlingen te leren zich te gedragen als gezagsgetrouwe burgers.
De geschiedenis heeft ons geleerd dat niets doen ernstige gevolgen kan hebben. We mogen nooit vergeten dat alles wat de nazi’s vanaf 1933 deden, legaal was en door de staat werd gesanctioneerd. De slavernij, het lynchen en de segregatie van Afrikanen in Amerika waren op een bepaald moment allemaal legale daden. In zijn populaire Brief uit een Birmingham Gevangenis schreef Dr. Martin Luther King, Jr.: “Een individu dat een wet overtreedt waarvan het geweten hem zegt dat die onrechtvaardig is, en dat bereid is de straf van gevangenschap te aanvaarden om het geweten van de gemeenschap op te wekken over de onrechtvaardigheid ervan, geeft in werkelijkheid uiting aan het hoogste respect voor de wet.” Op basis van dit uitgangspunt vond Dr. King het gerechtvaardigd om schoolkinderen te vragen de Jim Crow-wetten te trotseren door ervoor te kiezen deel te nemen aan burgerlijke ongehoorzaamheid.
Hoe zit het vandaag dan? Hoe kunnen we leerlingen leren om op te treden tegen onrechtvaardige wetten die zij in hun leven misschien zullen zien? Welke rol speelt het onderwijs en hoe kunnen opvoeders op verantwoorde wijze leerlingen begeleiden om op te staan tegen onrecht?
Hier volgen enkele richtlijnen om u te helpen deze moeilijke vragen te beantwoorden:
- Help jongeren kritisch en verstandig te denken in plaats van hen te vertellen welke risico’s ze moeten nemen.
- Help hen het geweten te ontwikkelen om zich zorgen te maken in plaats van hen te vertellen waar ze zich zorgen over moeten maken.
- Wijs hen op het gevaar van passiviteit en onverschilligheid in plaats van hen te vertellen wat of hoe ze moeten protesteren.
- Laat uw leerlingen voorbeelden zien van opstandelingen – degenen die namens anderen opkwamen tegen onrecht.
De kernthema’s van Faceing History vragen leerlingen momenten in de geschiedenis te onderzoeken waarop de rechtsstaat werd gebruikt als instrument om te onderwerpen, te discrimineren en zelfs om moorddadige daden te bestraffen. De Chinese Uitsluitingswetten, Jim Crow, Apartheid en de Neurenberger Wetten zijn slechts een handvol voorbeelden van momenten waarop het volgen van de wet inhield dat men immorele en gewelddadige handelingen moest verrichten die groepen kwetsbare mensen tot doel hadden om gediscrimineerd en zelfs uitgeroeid te worden. Welk historisch tijdperk u ook verkent met uw leerlingen, laat ze nadenken over deze vragen:
- Welke keuzes waren er mogelijk? Wat waren de gevolgen van deze keuzes?
- Wat waren de individuele kosten van ongehoorzaamheid aan deze onrechtvaardige wetten?
- Wie had baat bij onrechtvaardige wetten en ten koste van wie?
- Voor wie moet men zich inzetten?
- Hoe ziet ongehoorzaamheid er op deze momenten uit?
Deze vragen helpen leerlingen om de complexiteit van actievoeren te onderzoeken, niet alleen op deze historische momenten maar ook vandaag. Leerlingen beseffen hoeveel moed nodig is om een standpunt in te nemen en hoe gevaarlijk blinde gehoorzaamheid aan wetten is. Op hun beurt oefenen leerlingen ook in empathie en worden ze wakker geschud voor hun eigen agency.
Uw leerlingen kunnen hun gevoel van burgerplicht ontwikkelen en hun verlangen om te helpen voorkomen dat geweld en intolerantie opnieuw de kop opsteken met onze les “Een gereedschapskist voor verschil bouwen”. Deze les, die is ontwikkeld door Adrianne Bock Billingham, docente geschiedenis en voormalig staflid, helpt leerlingen een driedimensionale gereedschapskist te maken waarmee ze een verschil kunnen maken in hun gemeenschap en de wereld.
