De hoge cultuur van het Westen vindt haar oorsprong in de tradities van de klassieke wereld op het gebied van het intellectuele en esthetische leven in het oude Griekenland (van ca. 8e eeuw v. Chr. – ca. 147 n. Chr.) en het oude Rome (753 v. Chr. – ca. 476 n. Chr.). In de klassieke Grieks-Romeinse traditie werd de ideale wijze van taalgebruik gepubliceerd en bewaard in werken met een verheven stijl (correcte grammatica, syntaxis en dictie). Bepaalde vormen van taalgebruik die door auteurs in gewaardeerde tijdperken werden gebruikt, werden in de Oudheid en de Renaissance beschouwd als eeuwig geldige modellen en maatstaven van uitmuntendheid; b.v. het Attische dialect van het Oudgrieks dat gesproken en geschreven werd door de toneelschrijvers en filosofen van het Athene van Periclea (vijfde eeuw v.C.); en de vorm van klassiek Latijn die gebruikt werd in de “Gouden Eeuw” van de Romeinse cultuur (ca. 70 v.C. – 18 n.C.) en vertegenwoordigd werd door figuren als Cicero en Vergilius. Deze vorm van onderwijs stond bij de Grieken bekend als παιδεία, dat door de Romeinen in het Latijn werd vertaald als humanitas, omdat het een vorm van onderwijs weerspiegelde die eerder gericht was op de verfijning van de menselijke natuur dan op de verwerving van technische of beroepsmatige vaardigheden. De Grieks-Romeinse wereld neigde er inderdaad toe dergelijke handenarbeid, handelsarbeid en technische arbeid als ondergeschikt te beschouwen aan zuiver intellectuele activiteiten.
Uit het idee van de “vrije” mens met voldoende vrije tijd om dergelijke intellectuele en esthetische verfijning na te streven, ontstond het klassieke onderscheid tussen de “vrije” kunsten, die intellectueel zijn en omwille van zichzelf worden beoefend, en de “slaafse” of “mechanische” kunsten, die met handenarbeid werden geassocieerd en werden beoefend om in hun levensonderhoud te voorzien. Dit impliceerde een verband tussen hoge cultuur en de hogere klassen die door hun geërfde rijkdom zoveel tijd hadden voor intellectuele ontwikkeling. De bemiddelde heer, die niet gebukt ging onder de noodzaak om in zijn levensonderhoud te voorzien, was vrij om zich te wijden aan de activiteiten die bij zo’n “vrije man” hoorden – activiteiten die geacht werden echte uitmuntendheid en edelmoedigheid te behelzen in tegenstelling tot louter nut.
Tijdens de Renaissance vormden de klassieke intellectuele waarden van de volledig herontdekte Grieks-Romeinse cultuur het culturele kapitaal van de hogere klassen (en de aspiranten), en ze waren gericht op de volledige ontwikkeling van de menselijke intellectuele, esthetische en morele vermogens. Dit ideaal, verbonden met het humanisme (een latere term afgeleid van de menswetenschappen of studia humanitatis), werd in Renaissance-Italië overgebracht via instellingen zoals de Renaissance hofscholen. Het renaissancehumanisme verspreidde zich snel over Europa en werd eeuwenlang de basis van het onderwijs aan de hogere klasse. Het boek van de hoveling (1528), van Baldasare Castiglione, instrueert de lezer om kennis te verwerven en te bezitten van de Grieks-Romeinse Klassieken, aangezien onderwijs integraal deel uitmaakt van de sociale persoonlijkheid van de aristocraat. Een belangrijke bijdrage van de Renaissance was de verheffing van schilder- en beeldhouwkunst tot een status gelijk aan die van de vrije kunsten (daardoor verloren de beeldende kunsten voor de elites elke blijvende negatieve associatie met handenarbeid). De vroege Renaissance verhandelingen van Leon Battista Alberti waren in dit opzicht van groot belang.
De ontwikkeling van het begrip hoge cultuur werd aanvankelijk in onderwijstermen grotendeels gedefinieerd als kritische studie en kennis van de Grieks-Romeinse kunsten en geesteswetenschappen die een groot deel van de basis vormden voor de Europese culturen en samenlevingen. Gedurende het grootste deel van de moderne periode was het aristocratische mecenaat echter ook van doorslaggevend belang voor de ondersteuning en schepping van nieuwe werken van hoge cultuur op het gebied van kunst, muziek en literatuur. De daaropvolgende wonderbaarlijke ontwikkeling van de moderne Europese talen en culturen heeft ertoe geleid dat de moderne definitie van de term “hoge cultuur” niet alleen Griekse en Latijnse teksten omvat, maar een veel bredere canon van uitgelezen literaire, filosofische, historische en wetenschappelijke boeken in zowel oude als moderne talen. Van vergelijkbaar belang zijn de kunstwerken en muziekwerken die worden beschouwd als van de hoogste kwaliteit en met de grootste invloed (b.v. het Parthenon, de schilder- en beeldhouwkunst van Michelangelo, de muziek van J.S. Bach, enz). Samen vormen deze teksten en kunstwerken de voorbeeldige artefacten die de hoge cultuur van de westerse wereld vertegenwoordigen.
Culturele traditiesEdit
In de westerse en sommige Oost-Aziatische tradities wordt aan kunst die getuigt van de verbeeldingskracht van de kunstenaar de status van hoge kunst toegekend. In het Westen begon deze traditie in het Oude Griekenland, werd versterkt in de Renaissance, en door de Romantiek, die de hiërarchie van genres binnen de schone kunsten, die in de Renaissance was ingesteld, ophefte. In China was er een onderscheid tussen de literaire schilderkunst van de geleerden-ambtenaren en het werk van gewone kunstenaars, die in sterk verschillende stijlen werkten, of de decoratieve kunsten zoals het Chinese porselein, dat werd vervaardigd door onbekende ambachtslieden die in grote fabrieken werkten. Zowel in China als in het Westen was het onderscheid vooral duidelijk in de landschapsschilderkunst, waar eeuwenlang denkbeeldige vergezichten, vervaardigd vanuit de verbeelding van de kunstenaar, als superieure werken werden beschouwd.
Cultureel kapitaalEdit
In het sociaal gestratificeerde Europa en de Amerika’s was een onderdompeling uit de eerste hand in de hoge cultuur van het Westen, de Grand Tour van Europa, een overgangsritueel dat de boekenopleiding van een heer, van adel, aristocratie en bourgeoisie, aanvulde en completeerde met een wereldse kijk op maatschappij en beschaving. De post-universitaire tournee naar de culturele centra van Europa was een sociaal voordeel van het culturele kapitaal dat werd overgedragen via de instellingen met een hoge status (scholen, academies, universiteiten), bedoeld om de ideale heer van die maatschappij voort te brengen.
Het Europese concept van hoge cultuur omvatte het cultiveren van verfijnde etiquette en omgangsvormen; het bijbrengen van smaak in de schone kunsten zoals beeldhouwkunst en schilderkunst; een waardering voor klassieke muziek en opera in haar diverse geschiedenis en talloze vormen; kennis van de menselijke letteren (literae humaniores) vertegenwoordigd door de beste Griekse en Latijnse auteurs, en meer in het algemeen van de tradities van de vrije kunsten (bijv.filosofie, geschiedenis, drama, retorica en poëzie) van de westerse beschaving, alsmede een algemene kennis van belangrijke concepten in theologie, wetenschap en politiek denken.