Leonardo’s beroemde muurschildering Het Laatste Avondmaal werd geschilderd op de noordmuur van de refter in het Dominicanenklooster van Santa Maria delle Grazie, het is het meest ambitieuze werk dat da Vinci tijdens zijn eerste periode in Milaan uitvoerde.
De muurschildering werd waarschijnlijk gemaakt in opdracht van Leonardo’s beschermheer Ludovico il Moro Sforza, die de pas opgeknapte refter ter beschikking van de monniken had gesteld. Het onderwerp van de laatste maaltijd van Christus met zijn discipelen was een geliefd onderwerp voor de religieuze instellingen van die tijd.
De eetzaal werd gezien als een passende plaats voor de schildering, een plaats waar de monniken konden nadenken over de laatste bijeenkomst van Christus voor zijn arrestatie en kruisiging. Naast de muurschildering kreeg Leonardo ook de opdracht om de lunetten boven de schildering te versieren met de wapens van de hertogen, de Sforza en de Este.
Leonardo koos voor een onconventionele gemengde techniek voor de muurschildering. In plaats van de conventionele frescomethode, waarbij verf op nat pleisterwerk werd aangebracht, schilderde hij op de gipsplaat een combinatie van eitempera en olieverf op een ondergrond van met lijm gebonden krijt.
Helaas bleek deze methode onstabiel en begon de verf al snel na voltooiing van de muurschildering af te bladderen. Verscheidene mislukte restauratiepogingen zijn ondernomen, maar deze zijn nu verwijderd in een poging om de overgebleven delen van Leonardo’s oorspronkelijke werk te behouden.
De schildering van Christus en zijn apostelen beslaat een muur van de refter en lijkt de zaal te vergroten. De levensechte weergave van de figuren wordt geëvenaard door de aandacht voor details in het vaatwerk en in de plooien van de gordijnen.
Leonardo heeft het bijbelse verhaal op een nooit eerder vertoonde manier weergegeven. Eerdere versies van hetzelfde onderwerp toonden Christus die rustig het sacrament toediende, terwijl de apostelen rustig op een rij zaten, alleen Judas was afgezonderd van de rest.
In tegenstelling hiermee heeft Leonardo ons een scène gegeven vol drama, beweging en opwinding. Ontleend aan da Vinci’s uitgebreide catalogus van voorbereidende tekeningen, heeft elk van de figuren een individuele uitdrukking.
De figuren op het schilderij zijn; van links naar rechts: Bartholomeüs, Jacobus de Mindere, Andreas, Judas, Petrus, Johannes, Christus, Thomas, Jacobus de Grotere, Filippus, Mattheüs, Thaddeüs, Simon.
Christus heeft zojuist verklaard dat een van de apostelen hem zal verraden, en de discipelen deinzen terug en gebaren in ongeloof bij deze schokkende onthulling. Aan de linkerkant van het schilderij staat Bartholomeüs gebogen over de tafel, Jacobus de Mindere en Andreas heffen hun handen op, terwijl Petrus boos van zijn stoel opstaat.
Judas grijpt naar de buidel met het geld dat hem is betaald voor zijn verraad, alleen Johannes, die sereen zit, geeft blijk van een zekere kalmte. De apostelen rechts van de tafel Thomas, Jacobus de Oudere, Filippus, Matteüs, Thaddeüs en Simon drukken allen in verschillende mate van schok en woede uit over de aankondiging.
Door de apostelen in groepen van drie te groeperen, gezien als een goddelijk getal, heeft Da Vinci een harmonieuze compositie gecreëerd die wordt weerspiegeld door de drie ramen in de achterwand en de drie deuren die tussen de wandtapijten zijn geplaatst. De centrale, driehoekige figuur van Christus lijkt geïsoleerd binnen de groep, hij dient ook als verdwijnpunt binnen het schilderij.
Persoonlijke mening:-
Dit schilderij is in de loop der jaren in verval geraakt en verkeert nu in een slechte staat van conservering. Leonardo’s experimenten met verschillende schilder media op Het Laatste Avondmaal zijn mislukt en, misschien achteraf gezien, had hij de beproefde fresco technieken van die periode moeten gebruiken.
Het schilderij bedekt een muur in een zaal in het klooster van Santa Maria delle Grazie in Milaan. Ten tijde van de onthulling kunnen we ons alleen maar voorstellen welke impact het op de monniken moet hebben gehad, zoiets levensechts zouden ze zeker niet gezien hebben. De monniken moeten het gevoel hebben gehad dat zij bijna deelnamen aan het Laatste Avondmaal met Christus en zijn discipelen.
Studies voor de apostelen in het Laatste Avondmaal.
Deze kopie door een onbekende 16de-eeuwse kunstenaar toont enkele details die niet meer zichtbaar zijn in Leonardo’s beschadigde muurschildering. Met name de voeten van de apostelen zijn duidelijk te zien (in het origineel is de schade zo groot dat deze details bijna volledig verloren zijn gegaan)
In 1652 werd een deur in de muur van de refter uitgehakt waardoor Leonardo’s oorspronkelijke schildering van de voeten van Christus onder de tafel voorgoed werd uitgewist. Dit ontbrekende deel van de muurschildering is alleen te zien in vroege kopieën van het werk.
De schildering heeft verschillende restauratiepogingen ondergaan en alle overschilderingen zijn nu verwijderd in een poging om alleen het originele werk van Leonardo te laten zien.
Home Page