Nr. 1257:
Het EERSTE SUEZKANAAL
Klik hier voor audio van Aflevering 1257.
Vandaag vragen we ons af, wanneer werd het Suezkanaal gebouwd? Het College of Engineering van de Universiteit van Houston presenteert deze serie over de machines die onze beschaving draaiende houden, en de mensen wier vindingrijkheid ze creëerden.
In 1869 werd het Suezkanaal voltooid onder leiding van Ferdinand de Lesseps. De Fransen wilden al heel lang een scheepvaartroute van de Middellandse Zee naar de Rode Zee. Een kortere weg van Marseille naar de Oriënt zou Frankrijk een mooi voordeel geven op Engeland. Al in 1800 liet Napoleon landmeters naar routes kijken.
Napoleon kreeg te horen dat de Rode Zee 30 voet hoger lag dan de Middellandse Zee. Graaf een kanaal, zeiden zijn landmeters, en de Rode Zee zal in de Middellandse Zee stromen. Het zal de Nijldelta wegvagen. Het onderzoek was natuurlijk een grove fout. Franse wetenschappers probeerden erop te wijzen dat het zeeniveau onmogelijk zoveel kon verschillen op twee punten slechts 80 mijl uit elkaar.
Maar het kwaad was geschied; het moment was voorbij; alleen was het idee niet dood. Het kwam weer op in zowel Engeland als Frankrijk nadat Napoleon weg was. Lesseps groef uiteindelijk zijn Suez-kanaal zo dat het noordwaarts liep van de Rode Zee, langs twee meren, naar een middenpunt. Daarna groef hij in een rechte lijn naar de Middellandse Zee.
Dat zuidelijke deel van het Lesseps kanaal volgde eigenlijk een veel ouder kanaal. Napoleon was een laatkomer op het kanaal idee. In 500 voor Christus was de Perzische veroveraar van Egypte, Darius, begonnen met een kanaal langs dezelfde route. Hij wilde zijn kanaal halverwege naar het westen laten afbuigen en bij Caïro met de Nijl verbinden. Maar de deskundigen van Darius besloten, net als die van Napoleon, dat de Rode Zee hoger lag dan de Middellandse Zee. Ook zij dachten dat een kanaal zou uitlopen op een ramp.
Dus Darius maakte zijn kanaal niet af. Maar de Ptolemeën die na Darius kwamen, maakten het wel af. In 250 v. Chr. was er een aanzienlijk kanaal dat de Rode Zee met de Middellandse Zee verbond. Het was vijftig meter breed en het werd gebruikt door zeeschepen. Cleopatra heeft dat kanaal waarschijnlijk bevaren in haar koninklijke schuit, een paar jaar voor de geboorte van Christus.
Hier wordt de plot nog dikker: Want Darius had gebouwd op de route van een eerder kanaal, begonnen in 600 voor Christus. En dat kanaal volgde de route van een nog ouder kanaal dat rond 1500 v. Chr. voor de scheepvaart werd gebruikt. Op tempelgravures is te zien hoe de koningin van Egypte via dat kanaal naar Afrika vertrok. En naarmate de Egyptische geschiedenis 4000 jaar in het verleden in mythen overgaat, wordt er over nog meer kanalen verteld.
Maar het Suez kanaal dat we ons herinneren is het kanaal dat slechts 140 jaar geleden door Lesseps werd gebouwd. De ironische kroon is dat de Fransen Lesseps zo hoog aansloegen voor zijn werk dat ze hem de opdracht gaven een Panamakanaal te graven. Maar dat was een heel andere zaak. Het Panamakanaal moest door oerwouden, over bergen en over grote moddervelden. Twintigduizend arbeiders stierven, en Lesseps keerde mislukt terug naar Frankrijk.
Deze keer had hij niet de oude Egyptenaren om hem te leiden. In Panama begon hij aan een probleem dat millennia voor hem nog niet was opgelost door enkele van de beste ingenieurs die de wereld heeft gekend.
Ik ben John Lienhard, aan de Universiteit van Houston, waar we geïnteresseerd zijn in de manier waarop inventieve geesten werken.
(Themamuziek)
Kinross, L., Between Two Seas. New York: William Morrow & Company, Inc., 1969.
Marlow, J., The Making of the Suez Canal. Londen: The Cresset Press, 1964.
James, P., and Thorpe, N., Ancient Inventions. New York: Ballantine Books, 1994, pp. 89-92.
Zie ook Encyclopaedia Britannica entries on Egypt, Africa, Lesseps, Suez, etc.
Ik ben collega N. Shamsundar erkentelijk voor het wijzen op twee zaken in deze episode. Een daarvan is het dubbelzinnige gebruik van “140 jaar geleden.” Ik schreef deze aflevering 140 jaar nadat de Lesseps begon aan het Suez kanaal in 1858. Het was elf jaar later klaar, in 1869. Het tweede, ernstiger probleem is mijn implicatie dat de Lesseps’ werk in Panama een ramp was en het Suezkanaal niet. In werkelijkheid heeft de Lesseps Egyptische arbeiders ingelijfd voor slavernij. Meer dan honderdduizend arbeiders stierven, meestal door ondervoeding. In zijn eerste avontuur om een kanaal te bouwen, had de Lesseps al een humanitaire ramp van de eerste grootte veroorzaakt.
Uit de Encyclopaedia Britannica van 1897Kaart van het Suez-kanaal (Klik op het plaatje voor een vergroting)
The Engines of Our Ingenuity is Copyright © 1988-1997 by John H. Lienhard. Vorige Episode | Afleveringen zoeken | Index | Home | Volgende Episode
