Penates, formeel Di Penates, huisgoden van de Romeinen en andere Latijnse volkeren. In de enge zin waren zij goden van de penus (“huishoudelijke voorziening”), maar bij uitbreiding reikte hun bescherming tot het gehele huishouden. Zij werden geassocieerd met andere godheden van het huis, zoals Vesta, en de naam werd soms door elkaar gebruikt met die van de Lares, een van de verschillende voogdijgoden. De Penaten zijn alle of een specifieke groep van godheden met banden met het huishouden, maar hun aantal en precieze identiteit waren zelfs voor de ouden een raadsel.
De Penaten werden privé vereerd als beschermers van het individuele huishouden en ook publiekelijk als beschermers van de Romeinse staat. Elk huis had een schrijn met beelden van hen die werden vereerd tijdens de gezinsmaaltijd en bij speciale gelegenheden. De offers bestonden uit porties van de gewone maaltijd of van speciale cakes, wijn, honing, wierook en, in zeldzamere gevallen, een bloedoffer. De staat als geheel vereerde de Penates Publici. Deze staatscultus speelde een belangrijke rol als brandpunt van Romeins patriottisme en nationalisme.