Een internationaal team van wetenschappers heeft het genoom gesequeneerd van een 37.000 jaar oud mannelijk skelet dat in Kostenki in Rusland is gevonden.
De studie, die onlangs in Science is gepubliceerd, werpt een geheel nieuw licht op wie wij als Europeanen zijn.
“Genetisch gezien is hij een Europeaan,” zegt professor Eske Willerslev, directeur van het Centrum voor GeoGenetica aan de Universiteit van Kopenhagen, die bij de nieuwe studie betrokken was, en voegt eraan toe:
“Eigenlijk staat hij dichter bij Denen, Zweden, Finnen en Russen dan bij Fransen, Spanjaarden en Duitsers.”
Splitsing gebeurde binnen een tijdspanne van 8.000 jaar
De nieuwe resultaten onthullen dat de man de oudste tot nu toe bekende is die genetisch een afzonderlijke lijn vertegenwoordigt van de voorouders van de huidige Aziaten. Dit is van doorslaggevend belang voor de datering van een van de belangrijkste gebeurtenissen in de geschiedenis.
“We kunnen nu de scheidingstijd tussen Aziaten en Europeanen dateren,” zegt professor Rasmus Nielsen van de Universiteit van Kopenhagen en de Universiteit van Californië, Berkeley, die ook bij de studie betrokken was.
Hij wijst erop dat het genoom van Kostenki 37.000 jaar geleden een lijn vormt. Hier moeten de lijnen zich hebben gesplitst, terwijl het 45.000 jaar oude genoom van de onlangs ontdekte Ust’ Ishim in Siberië de grens in de andere richting legt.
Dit geeft het antwoord op een van de grootste vragen in de geschiedenis van de mensheid; wetenschappers weten nu dat het binnen de kloof van 8000 jaar is dat de Europeanen en de Aziaten hun eigen weg gingen.
Metapopulatie: seks tussen populaties
Vroeger was de indruk dat onze voorouders in afzonderlijke populaties leefden en binnen de groep kinderen kregen, in plaats daarvan schetst Willerslev nu een heel ander beeld bestaande uit één grote metapopulatie.
Een metapopulatie bestaat uit meerdere populaties die met elkaar paren.
De metapopulatie is verbonden via de buren van de buren, bestaande uit mensen die over het algemeen veel op elkaar lijken, maar die ook hun eigen unieke eigenschappen hebben.
“Het was een enorm, complex netwerk, en geen afzonderlijke takken die geïsoleerd leefden,” zegt Willerslev.
Hij gelooft dat de Europeanen één enorme metapopulatie moeten zijn geweest die zich uitstrekte over Europa, het Midden-Oosten en Centraal-Azië.
Het is mogelijk om het genetische spoor te volgen; helemaal van het Kostenki genoom, naar jager-verzamelaars in Siberië 25.000 jaar geleden en boeren 7-8000 jaar geleden in Spanje, Luxemburg en Zweden, tot aan de huidige Europeanen.
Gemengde meningen
Een in september gepubliceerde studie onder leiding van twee professoren, Johannes Krause van de Eberhard Karl’s Universität Tübingen in Duitsland en David Reich van de Harvard University in de VS, concludeerde dat de tegenwoordige Europeanen afstammen van ten minste drie afzonderlijke groepen.
David Reich erkent het belang van de nieuwe studie, maar is er niet van overtuigd dat het de geschiedenis erg verandert.
“Het is prachtig om het Kostenki genoom te hebben en het is ook belangrijk en interessant om een zekere mate van continuïteit te vinden van de populatie vertegenwoordigd door Kostenki naar de huidige Europeanen,” zegt Reich en voegt eraan toe:
“Op basis van een statistische test of twee, is het een behoorlijk vergaande conclusie over hoe onze geschiedenis is verlopen. Het is echter wel spannend – als het waar is”.
Bekijk een interview met Eske Willerslev. Video: Centre for GeoGenetics, University of Copenhagen.
Extreem belangrijk als het waar is
Hoewel Willerslev en Nielsen toegeven dat er nog meer tests kunnen worden uitgevoerd, zijn ze er behoorlijk van overtuigd dat hun idee waterdicht is.
De Zweedse wetenschapper Pontus Skoglund van de Harvard Universiteit, die niet betrokken was bij de nieuwe studie van Willerslev of die van Reich, gepubliceerd in september, vindt het ook vrij overtuigend.
“Het zal interessant zijn om meer tests gedaan te zien, en als veld hebben we de tijd nodig om deze conclusies te verwerken. Maar voor nu lijkt het erop dat het wel eens waar zou kunnen zijn, en in dat geval is het een uiterst belangrijk resultaat,” zegt Skoglund.
Het blijkt dat Scandinaviërs nauwer verwant zijn aan de Kostenki-mens dan enige andere nu levende bevolkingsgroep. Dit betekent dat Scandinaviërs de vroegste Europeanen zijn.
Het genoom geeft echter ook aan dat veel Europese trekken, waaronder die uit het Midden-Oosten, al aanwezig waren bij de eerste Europeanen.
Het heeft dus vanuit genetisch oogpunt geen zin om de Scandinaviërs als een apart volk te categoriseren. “In die tijd hadden de mensen geen respect voor onze deugdzame, goed geordende ideeën over het behoren tot specifieke groepen,” merkt hoogleraar Evolutionaire Studies, Peter C. Kjærgaard, van de Universiteit van Aarhus op.
Vertaald door: Hugh Matthews
Wetenschappelijke links
- Genomic structure in Europeans dating back at least 36,200 years, Science DOI: 10.1126/science.aaa0114