Voeg verkrachting uit met plunderen en het heeft opeens iets zweverigs.
-David Mitchell (2009)
De uitdrukking “verkrachting en plundering” is bijna synoniem geworden met Vikingen. In krantenkoppen, reisgidsen, studieboeken, romans, cartoons en museumtentoonstellingen fungeert “verkrachting en plundering” als een soort steno voor alle Vikingmisdaden, of ze nu echt of fictief zijn. Paradoxaal genoeg is de uitdrukking verankerd geraakt in de retoriek van het ontkrachten, of op zijn minst problematiseren, van de simplistische notie van bloeddorstige Vikingen. Een populair inleidend leerboek legt uit dat “het beeld van de bloeddorstige krijger die uit is op slachting, verkrachting en plundering, het beeld domineert van de mensen die uit Scandinavië kwamen in de Vikingtijd” (Forte, Oram, and Pedersen 2005, 299). In een artikel waarin de nieuwe Vikingtentoonstelling in het British Museum wordt besproken, schrijft Simon Armitage (2014) voor de Guardian: “slang die gewoon op zoek is naar de verkrachtende en plunderende berserkers van de legende zal misschien verrast zijn.”
De vraag naar Viking brutaliteit of de afwezigheid ervan is er een die al meer dan vijftig jaar wordt besproken, met name geleid door het werk van Peter Sawyer (1962). Maar in al deze debatten over de brutaliteit van de Vikingen, lijkt wat nooit bekritiseerd lijkt te worden het gebruik van de uitdrukking “verkrachting en plundering” om een vaak niet gespecificeerde reeks van oorlogsmisdaden van de Vikingen aan te duiden. Het beeld van Vikingverkrachting is stevig verankerd in onze moderne verbeelding. Op film, in romans en in een hele reeks moderne media verkrachten harige Vikingkrijgers vrouwen in de puinhopen van hun brandende dorpen. Ze voeren mooie vrouwen weg met grafische en gedetailleerde bedreigingen van verkrachting in gevangenschap. Dronken, feestende Vikingen betasten en begluren rondborstige honingwijnmeisjes of schaars geklede slavinnen, en knorrige oude Vikingen halen herinneringen op aan hun gloriedagen van verkrachten en plunderen. Het wordt dus duidelijk dat een deel van het antwoord op de vraag hoe de uitdrukking “verkrachten en plunderen” in verband werd gebracht met Vikingen, een onderzoek moet inhouden naar de vraag hoe verkrachting en geweld tegen vrouwen zo nauw in verband werden gebracht met Vikingen en Vikingovervallen. In wat volgt zal ik proberen de evolutie van de Vikingverkrachtingstrofee in kaart te brengen, en hoe verkrachting zo nauw verbonden is geraakt met het populaire beeld van de Viking. Daarbij bespreek ik ook de evolutie van de uitdrukking “verkrachten en plunderen” en probeer ik aan te tonen hoe het polemische gebruik ervan in de vroege negentiende eeuw zich keurig leende voor het latere gebruik ervan in afbeeldingen van Vikingverkrachtingen en -ontvoeringen.
De figuur van de Viking vertegenwoordigt vaak een zeer specifieke vorm van mannelijkheid, een die noties van geweld, dominantie en andere agressieve trekken omvat. Recent onderzoek heeft het gehad over de rol van de verbeelde Viking in het naturaliseren van dominantiepatronen in de huidige tijd, zoals in Anglo-Amerikaanse verhalen over verovering en kolonialisme (Kolodny 2012), of in vroeg twintigste-eeuwse Germaanse ideologieën van raciale superioriteit (Irlenbusch-Reynard 2009). Het is niet verrassend dat ze ook geassocieerd worden met de overheersing van vrouwen, en met de extreme vervaging van de grenzen tussen vrijwillige seks en verkrachting die de moderne verkrachtingscultuur vormt.1 Vikingen, met hun reusachtige strijdbijlen en gespierde uiterlijk, symboliseren perfect “de agressief-passieve, dominant-submissieve, ik-Tarzan-jij-Jane aard van de relatie tussen de seksen in onze cultuur” (Herman 1994, 45). Met zijn nauwe correlatie met het bredere “seks en geweld”, is de uitdrukking “verkrachten en plunderen” deze paradox gaan omvatten en een gewelddadige, dominante vorm van mannelijke seksualiteit perfect gaan omschrijven. De uitdrukking wordt gebruikt in een opmerkelijk scala van teksten en genres, van Deense reisgidsen tot moderne romans. De uitdrukking blijft niet beperkt tot beschrijvingen van letterlijke Vikingen, maar wordt ook vandaag de dag nog gebruikt om een bepaalde vorm van mannelijke seksualiteit op te roepen. De held van de moderne roman, Gena Showalter’s Catch a Mate, bijvoorbeeld, wordt geïntroduceerd in sterk middeleeuwse termen:
Van achteren was hij prachtig. Van voren was hij nog lekkerder dan ze had gedacht. Ongelofelijk lekker eigenlijk. Lang…