Alai

Twee weken geleden, op 12 juni 2012, ontwaakte de nerd in mij met de release van Rush’s Clockwork Angels. De verzameling nummers is muzikaal actueel, maar vertelt tekstueel over de volwassenwording van een jongen die door een reeks avonturen (waarvan sommige tragisch) vraagtekens zet bij zijn geloof en het universum dat wordt geleid door een starre horlogemaker, terwijl hij zich ontwikkelt van een jongen tot een man. Als ik er naar luister, ben ik geneigd het hele concept van het album te zien als een allegorie die het levensverhaal vertelt van drummer Neil Peart. Na een paar korte draaibeurten, werd ik teruggevoerd in de tijd naar 30 + jaar geleden, toen het concept album ooit standaard was voor de band.

Het concept album is niet nieuw, maar in de huidige wegwerp muziekindustrie, is het nogal een risico voor een band om een concept album uit te brengen. In een muziekwereld gedreven door de single op iTunes, vind ik het verfrissend voor Rush om een kans als deze te nemen. Je zou gemakkelijk kunnen stellen dat dit hun eerste volledige conceptalbum is. Hoewel 2112 en Hemispheres beide als conceptalbums worden beschouwd, is slechts één kant van de platen conceptueel.

Voor de geschiedenis, het oorspronkelijke conceptalbum gaat terug tot Woody Guthrie’s Dustbowl Ballads. Hoewel enigszins conceptueel naar de normen van vandaag, het was uniek voor zijn tijd. Alle liedjes gingen over één onderwerp, hoewel de plaat geen hoofdpersoon of verhaallijn had die in elk liedje voorkwam. De plaat, die in 1940 werd uitgebracht, was van grote invloed op de toekomstige folk songwriters Pete Seeger en Bob Dylan, en ook op Bruce Springsteen. Het album bevatte de nu klassieke “Do Re Mi.”

Maar het was niet de folk of populaire muziek die het conceptalbum tot een kunstvorm maakte, het was de Jazz. Vanaf het einde van de jaren 1940 begonnen jazzartiesten te experimenteren met geluiden en stijlen. Deze concepten werden het thema van de plaat. Of het nu ritmes, akkoordenschema’s of toonladders waren, jazz stond in de voorhoede van de beweging. Twee van de grootste vernieuwers waren Frank Sinatra en Miles Davis. Sinatra’s Songs for Swingin’ Lovers en The Wee Small Hours waren hun tijd ver vooruit. Davis daarentegen vond zichzelf in de jaren vijftig en zestig verschillende keren opnieuw uit met Birth of the New Cool, A Kind of Blue, Porgy and Bess, en Skteches of Spain. John Coltrane zou ook meedoen met Giant Steps.

De jaren vijftig zagen ook de opkomst van Rock and Roll. Rock leende zich aanvankelijk niet voor het conceptalbum. Sommigen probeerden het echter met de Ventures. Maar het album dat de hoogtijdagen van conceptalbums begon, was eigenlijk geen conceptalbum. De Beach Boys brachten Pet Sounds uit in 1966. De geluiden op de plaat zouden de Beatles sterk beïnvloeden. Ironisch genoeg was Pet Sounds zwaar beïnvloed door Rubber Soul van de Beatles. Wat Pet Sounds deed, was de Beatles sonisch uitdagen om met unieke geluiden te komen voor wat Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band zou worden.

Afhankelijk van aan welke Beatle je het vroeg, had je vier verschillende antwoorden kunnen krijgen waar Sgt. Pepper over ging. Maar over één ding kunnen de meesten het eens zijn: rock and roll kon kunst zijn. Idealiter was de plaat een koptelefoonplaat, want het was een van de eerste platen die een 8-sporenplaat gebruikte in plaats van een viersporenplaat. Het experimenteren met geluid werd het bepalende kenmerk van de plaat met als hoogtepunt het epische nummer, “A Day in the Life.”

Spoedig daarna probeerden de meeste bands hun eigen conceptalbum te maken. Een overvloed aan bands deed mee. Een hele nieuwe beweging ontstond in de late jaren 1960. De meeste van de klassieke rock and roll bands begonnen op kunstscholen in Engeland. De stijl van rock was aan het veranderen. Pete Townshend van The Who ging een stap verder en creëerde de Rock Opera, Tommy. Art rock was volledig geboren. Bands als Yes, King Crimson, Pink Floyd, Genesis, en anderen ontstonden en maakten geweldige muziek.

Tijdens het begin van de jaren 197, nam elk van de bovengenoemde bands lange vorm nummers op en maakte concept album na concept album. Ze kenden geen andere manier. Pink Floyds Dark Side of the Moon belichaamde een nieuw hoogtepunt in de geschiedenis van de conceptalbums. Helaas betekende Tales from Topographic Oceans van Yes de doodsteek voor de art rock beweging. Tales, een dubbelalbum, bevatte vier nummers – één voor elke kant van het album. Als reactie kwam de punkmuziek in opstand tegen de aard van de art rock beweging. Maar de art rock beweging stopte niet.

Het concept album bereikte zijn hoogtepunt met Pink Floyd’s The Wall. The Wall was bedoeld om muren te symboliseren die tussen mensen werden opgetrokken, The Wall kwam symbool te staan voor muren die door de autoriteit werden opgetrokken en paste dualistisch bij de Berlijnse Muur van de Koude Oorlog.

In de loop van de jaren tachtig begon het conceptalbum te tanen naarmate de invloed van MTV begon. Van tijd tot tijd verscheen er een conceptalbum, maar slechts weinigen konden de interesse van het publiek wekken. Marilyn Manson, Green Day, Dream Theater, Jay Z, en andere bands hebben geprobeerd hun handen op het concept album.

Voor mij, het grootste deel van mijn vrije tijd in de jaren 1970 en begin 1980 werd besteed aan het luisteren naar concept albums. Mijn favorieten zullen waarschijnlijk verschillen van de jouwe.

Zo ben ik bijvoorbeeld dol op twee conceptalbums van Genesis. Een daarvan is The Lamb Lies Down on Broadway en de andere is Duke. Voor mij is Duke enorm belangrijk omdat we net zijn verhuisd van het enige thuis dat ik na mijn eerste jaar middelbare school heb gekend naar het westen van Illinois, drie uur verderop. In de jaren die volgden, waren deze twee platen twee van mijn beste vrienden. Ik aanbid deze platen vanwege waar ik was in mijn leven en wat ze voor me deden.

Ik hield altijd van het concept album. Of het album nu een tekst had die het verhaal over de hele plaat vertelde, of dat het een stilistische sonische keuze was, ik associeer dat soort platen als de beste. Ik zie mezelf nog steeds zitten rond de eetkamertafel van Stuart Jackson, sigaren rokend, luisterend naar Rush, en Dungeons and Dragons spelend. Misschien was het allemaal gewoon de late jaren 70, vroege jaren 80 tiener levensstijl, maar het was plezierig. Het was kunst, creatief, en fun.

Nu, voor mij, Clockwork Angels is gemakkelijk om naar te luisteren. De muziek is geweldig, de nummers zijn geweldig, maar het verhaal is nog groter. Het brengt me terug naar vele herinneringen van mijn jonge volwassenheid…Zoals het opus van de song, “The Garden”, besluit

De toekomst verdwijnt in het geheugen
Met slechts een moment ertussen
Voor altijd stilstaan bij dat moment
Hoop is wat nog te zien valt
(c) 2012 Anthem Records
Lyric by Neil Peart