- De moderne Valentijnsdag is een veel meer ingetogen versie van de heidense feestdag die het verving.
- Tijdens Lupercalia werden de Romeinen naakt, dronken, en er kwamen zweepslagen aan te pas.
- Romantische kaarten? Wat dacht u van gesimuleerde penetratie?
Er is nauwelijks een warmere of vagere feestdag te bedenken dan Valentijnsdag, elke 14 februari. De feestdag werd in 496 ingesteld door paus Gelasius I, of misschien Felix III volgens historicus T.P. Wiseman. Chaucer en Shakespeare hielpen de dag om te vormen tot een dag van romantiek, en nadat Hallmark in 1913 de eerste Valentijnskaarten introduceerde, was de dag goed op weg om de viering van harten en bloemen te worden die we vandaag kennen. Maar zo is het niet begonnen.
Toen Gelasius – of Felix – 14 februari uitriep tot het feest van Sint Valentijn, absorbeerde hij een al lang bestaande Romeinse, en waarschijnlijk pre-Romeinse, heidense feestdag die voorheen op 15 februari werd gevierd: Lupercalia. Vergeet lichtgeraaktheid. Lupercalia was intens. Verschillende bronnen beschrijven de festiviteiten en hun betekenis verschillend, maar ze beschrijven allemaal een wild festival in vergelijking met de rom-com feestdag die we uiteindelijk hebben gekregen.
St. Valentijn, uh…
Gezichtsreconstructie van Sint-Valentijn, gebaseerd op vermeende overblijfselen. Afbeelding bron: Cicero Moraes/Wikimedia
Maar allereerst, Sint Valentijn. Er kan wel of niet ooit een Sint Valentijn zijn geweest. Zelfs Gelasius schijnt niet veel over hem geweten te hebben en noemde hem een van diegenen “… wier namen terecht vereerd worden onder de mensen, maar wier daden alleen aan God bekend zijn.” Het verhaal gaat dat hij een priester uit de derde eeuw was die door de christelijke keizer Claudius II van Rome werd onthoofd omdat hij christelijke Romeinse soldaten had geholpen bij hun huwelijk. Dat kan wel of niet waar zijn, maar men denkt dat Claudius in de derde eeuw twee mannen met de naam Valentijn heeft laten onthoofden, allebei op 14 februari. Ergens hiertussen zat Valentijn van Interamna, die al dan niet dezelfde persoon kan zijn geweest als de onthoofde Sint Valentijn van Rome. Er was ook een derde Valentijn. Misschien.
Centrum van de actie: Lupercal
De grot van Lupercal bevond zich ergens op de Palatijnse heuvel, Rome. Afbeelding bron: Flickr-gebruiker Roger W
Lupercalia’s “festiviteiten” begonnen in een grot genaamd de Lupercal, die moderne archeologen in 2007 denken te hebben gevonden aan de noordkant van de Palatijnse heuvel in Rome. Het zou de schuilplaats zijn waar de tweeling uit de Romeinse mythologie, Romulus en Remus, werden gezoogd door een wolvin (het Latijnse woord is trouwens ook slang voor “prostituee”, dus, hm opnieuw.) De heidense commentator Servius uit de vierde eeuw beweerde dat de grot ook de plaats was waar de god Mars de sterfelijke moeder van de tweeling, de priesteres Rhea Silvia, bezwangerde.
Dat paar zou Rome hebben gesticht, en dat schijnt het moment te zijn geweest waarop het festival van Lupercalia begon. De vieringen werden geleid door de Sodales Luperci, een priestercollege waarvan de priesters Luperci werden genoemd. Er waren oorspronkelijk twee families, of gentes, binnen het college die afstamden van de tweeling, de Quinctilii van Romulus, en de Fabii van Remus. Uiteindelijk voegde Julius Ceasar de Julii- voor “Julius?” toe – een van hen was Marcus Antonius.
Lupercalia was een slechte dag voor geiten. En puppies!
Reliëf van een herder. Beeldbron: Wikimedia Commons
Lupercalia begon met het offeren van twee geiten en een puppy. Niet een volwassen hond – het moest een puppy zijn. Waarom? Misschien was het een eerbetoon aan de wolvin. Plutarchus, die veel later speculeerde, suggereerde echter dat de traditie zou kunnen zijn overgeleverd van de Grieken, die blijkbaar erg dol waren op het slachten van schattige jonge hondjes. Ze deden het zo vaak dat ze er zelfs een woord voor hadden, periskulakismoi, wat naar verluidt “zuivering door puppy’s” betekent.
Wat de geiten betreft, het offeren was alleen voor openers. Romeinen stroopten het vlees van hun karkassen en sneden het materiaal tot harige riemen. (Ook spuwden ze hun ingewanden op stokken om die tijdens het feest op te eten.
Ook twee rijke jongens
Na het offeren van de dieren raakte Luperci de hoofden van twee jonge mannelijke edelen aan met de met bloed besmeurde messen die ze hadden gebruikt, waarna er in melk gedrenkte wol op werd gewreven. Tenslotte, met al dat druipend langs hun gezichten, oren en nek, werden de jongens geacht vals te lachen om het ritueel af te sluiten. Mogelijk ging het om reiniging.
Riemen voor de verontrustende beelden
Camassei, circa 1635. Beeldbron: Wikimedia Commons
De geitentongs werden februare genoemd. Dus, ja, deze stroken harig geitenvlees zijn waarnaar de tweede maand van het jaar is genoemd.
In elk geval, wat er vervolgens gebeurde is dat de Luperci, en misschien andere mannen uit de hogere klasse, zich naakt kleedden, geolied werden en door Rome trokken, vrouwen afranselend met hun riemen. (Plutarch suggereerde dat hun naaktheid voor de snelheid was.) Er was natuurlijk veel alcohol in het spel voor feestvierders en toeschouwers.
De bedoeling van de zweepslagen was niet bestraffend, en vrouwen deden alleen alsof ze wegliepen van zweepslagen waarvan men geloofde dat ze hun vruchtbaarheid bevorderden. Het kan zijn dat de zweepslagen penetratie symboliseerden. Na 276 v. Chr. werden vrouwen in feite aangemoedigd om ook hun vlees bloot te geven. Maar uiteindelijk bedekten de mannen hun genitaliën blijkbaar met lendendoeken voor relatieve bescheidenheid tegen de tijd van Christus.
Een interessante historische kanttekening. Julius Caesar kreeg de troon aangeboden toen Marcus Antonius een krans op zijn hoofd legde terwijl de toekomstige keizer de Lupercalia festiviteiten gadesloeg. Het is misschien tijd om je mentale beeld te herzien dat je minstens één toga tekort komt. Antonius, als een Juliaan, zou geolied en poedelnaakt zijn geweest toen hij Caesar met de kroon benaderde.
En dan is er Lupercus
(Curtius/Wikimedia)
De wint en de zij-wolf, circa 269-266 v.Chr.
Hoewel de dag van Lupercalia het delen van verhalen over de Romeinse Faunus inhield – die vruchtbaarheid schonk aan “veld en kudden” – werd de dag vernoemd naar Lupercus. Volgens de Encyclopedia Mythica was Lupercus een oude Italiaanse god die zowel de schapen beschermde tegen wolven, als vruchtbaarheid schonk. De Latijnse stam van de naam is lupus, of wolf.
Het uit je systeem halen
Aangezien het nieuwe jaar van de Romeinen in maart begon, is het waarschijnlijk dat minstens één aspect van Lupercalia een reiniging van de geest was om met een frisse start aan het nieuwe jaar te beginnen. De offers en bloederige jonge mannen lijken bij dit idee te passen, evenals de buitensporige dronkenschap en algemene losbandigheid van het festival. (Er zou enige overlapping zijn tussen Faunus en Pan.)
Moderne Lupercalia, heidense stijl
Voor de hedendaagse zelfbenoemde heidenen bevat Valentijnsdag nog steeds thema’s uit de Lupercalia, ongeacht de mate waarin de wildere aspecten zijn getemd. Paganhumanismcanada beschouwt het als volgt: “Een heilige en religieuze viering van menselijke seksualiteit en passie, veel van de elementen en thema’s zijn behouden gebleven: valentijnskaarten, rode hartvormen, alleenstaanden die met partners naar huis gaan, getrouwde vrouwen die kinderen willen, lust, seks, vruchtbaarheid.” Hoewel er geen universele manier lijkt te zijn om deze dag van de wolf te herdenken, hebben sommigen hun eigen symbolische rituelen bedacht.
Dit alles brengt ons terug bij Valentijnsdag
Natuurlijk, afhankelijk van wie je het vraagt, kan Valentijnsdag net zo onaangenaam zijn als Lupercalia klinkt: Het is de tijd van het jaar voor een onvrijwillige inventarisatie van iemands liefdesleven. Alleenstaanden en mensen met ongelukkige banden kunnen in plaats daarvan anti-Valentijnsdag vieren. Voor degenen wier langdurige relatie zich meer in een partnerschap heeft genesteld, zal het waarschijnlijk worden beantwoord met een huishoudelijk besluit om het snoep/bloemen/cadeaugeld te bewaren voor iets praktischer.
Aan de andere kant, als voor jou relaties koestering en romantiek een opfrisbeurt verdienen, probeer dan Lupercalia uit je hoofd te zetten en grijp de dag aan om zoet je zaak te bepleiten, heidens of anderszins.