In de foto die op mijn telefoon tot leven kwam, was het haar van het meisje een weerbarstig nest. Haar ogen waren korstige spleetjes als ze loensen, unsmiling, naar de camera. Ze lag nog in bed, de dekens scheef. Het is geen glamoureuze opname.
Dat is een beeld dat waarschijnlijk de meedogenloze sfeer van Instagram niet zal overleven, waar de steeds perfecter gefilterde selfie altijd stroomt. Nee, dit was Snapchat: een blik op het tienerleven dat even opzienbarend authentiek als vluchtig is. Tien seconden nadat de foto verscheen, verdween hij van mijn telefoon.
Snapchat is de app waarmee gebruikers foto’s of video’s kunnen delen die verdwijnen. Als apps coole kinderen waren, zou Snapchat het hof houden in het midden van de cafetaria: De 100 miljoen dagelijks actieve loyalisten zijn voornamelijk tieners en millennials. Ongeveer 38 procent van de Amerikaanse tieners gebruikt het (in Ierland gebruikt maar liefst 52 procent van de tieners de app).
Zoals sommige coole kinderen zullen doen, maakte Snapchat een grimmige eerste indruk op ouders, en verdiende het snel een reputatie als “dat ding waar kinderen naaktfoto’s sturen die verdwijnen.” Maar als onderzoeker die jongeren en sociale media bestudeert, weet ik dat elke app een uniek vermogen tot schade herbergt – en dat er altijd meer aan het verhaal is.
In feite ben ik hier om mijn liefde te betuigen aan de gruizige echtheid van Snapchat, en vorige week hebben onderzoekers van de Universiteit van Michigan zich daarbij aangesloten: Een nieuwe studie van undergraduates vond Snapchat-gebruik voorspelde meer positieve stemming en sociaal plezier onder studenten dan het bezoeken van Facebook.
Ik ben niet lichtzinnig. Ik heb jaren doorgebracht met ineenkrimpen bij visuele platforms zoals Instagram en Facebook, die tieners onder druk zetten om het perfecte leven te faken, zelfs als ze zich ellendig voelen. Snapchat, daarentegen, biedt gebruikers weinig opties om een post te verfraaien. De schaarse filters – voeg een tijd-, snelheids- of locatiestempel toe, teken een ruwe foto met je vinger of duim een onderschrift – kunnen alleen onhandig over je inhoud worden geplakt. De boodschap van de makers van de app lijkt te zijn: Documenteer je leven, niet jezelf.
Video’s zijn achteloos opgenomen in het donker, hun beelden trillen van verstrooide handen. De korte houdbaarheid van deze beelden laat tieners afzien van de behoefte om de perfect geposeerde beroemdheid na te bootsen, of om het leven als fabelachtiger voor te stellen dan het in werkelijkheid is. In één video zit een atleet van de middelbare school sip met een ijspak op zijn schouder. In een andere zwaait een middelbareschoolmeisje de camera rond haar lunchtafel. Wanneer de camera op het laatste meisje landt, opent ze nonchalant haar mond en komen er stukken kantinewortel uit. Haar vrienden vallen bijna van de tafel van het lachen.
De meeste visuele platforms zetten feedback van leeftijdsgenoten in het middelpunt van de ervaring. Het leven op Instagram, bijvoorbeeld, is net zo veel over de rush van het scoren van likes als het delen van iets creatiefs met leeftijdsgenoten. Veel gebruikers zien ‘vind ik leuk’ als een barometer van populariteit en zelfs van eigenwaarde, en sommigen verwijderen zelfs posts die niet genoeg aandacht hebben getrokken. Voor tweens en jonge tieners is het verlangen zo sterk dat velen inhoud posten die alleen bedoeld is om “vind-ik-leuks” te verzamelen (de populaire “rate for a like”-post, bijvoorbeeld, biedt aan vrienden te beoordelen op een schaal in ruil voor een “vind-ik-leuk”). Ze kunnen “Instagram-sterren” volgen met honderdduizenden volgers, observeren wat perfecte levens lijken te zijn die in werkelijkheid perfect zijn samengesteld.
Niet zo met Snapchat, waar de deelname van het publiek minimaal is. Er is geen “like”-knop te vinden hier, en geen ongeschreven regel van wederkerigheid. Gebruikers hebben twee keuzes om inhoud te delen: een Story posten, waarbij de app een diavoorstelling van je inhoud van de afgelopen 24 uur aan elkaar naait; of direct delen met een persoon of groep van je keuze. Je kunt zien wie je Story heeft bekeken, maar kijkers kunnen niet reageren. Dat betekent dat je meer tijd besteedt aan delen en consumeren, en minder tijd kwijt bent aan je zorgen maken over wie je leuk vindt en wie niet.
Toen sociale-mediaplatforms voor het eerst begonnen met het publiceren van aantallen vrienden en volgers, verhoogde dit de sociale onzekerheid van tieners tot nieuwe hoogten. Wetenschappers als Danah Boyd van de New York University wezen erop dat vriendschap een tastbaar, openbaar item werd en daardoor ook een bron van vergelijking en concurrentie. Waarom heeft hij 450 vrienden, terwijl ik er maar 300 heb? Waarom krijgt zij zoveel likes, maar ik zoveel?
Op Snapchat is het onmogelijk om te zien hoeveel vrienden een andere gebruiker heeft – of, wat dat betreft, hoeveel je er zelf hebt (je kunt echter wel het totale aantal verzonden en ontvangen Snaps zien). In januari heeft Snapchat zelfs de mogelijkheid van gebruikers uitgeschakeld om de “beste vrienden” (mensen die ze het meest hebben gemaild) van andere gebruikers te zien. “Snapchat gaat niet over hoeveel volgers je hebt,” vertelde de Snapchat-artiest Evan Garber, 27, een van de weinigen die van Snapchat leeft, aan een verslaggever van Digital Music News. “Het gaat niet om het aantal likes of het aantal comments. Het gaat meer om de daadwerkelijke interactie die je hebt met iedereen die je volgt.” (De heer Garber maakt kunst, soms gesponsord, op Snapchat.)
Op Facebook en Instagram ontketent de zichtbaarheid van het aantal vrienden vaak een wapenwedloop om te zien wie er de meeste kan bijeensprokkelen. Op deze platforms is het ook gemakkelijk om mensen te volgen of te bevrienden die je nog nooit hebt ontmoet. Op Snapchat is vriendschap een verfrissend intieme aangelegenheid. Enige voorafgaande relatie is vereist: Je hebt iemands mobiele nummer nodig, een unieke (en vaak cryptische) gebruikersnaam, of je moet fysiek in hun aanwezigheid zijn zodat je hun badge kunt scannen. Voor ouders die zich ongemakkelijk voelen over kinderen die vreemden aan hun netwerken toevoegen, is dit een welkome functie.
Veel tieners gebruiken Snapchat als vervanging voor sms’jes, maar het tilt heen-en-weer berichten naar een nieuw niveau: de emoji van het tekstuniversum, die alleen ruw gevoel in een bericht kunnen brengen, verbleken in vergelijking met wat je tot leven kunt brengen op Snapchat. Daar kun je “face text”, waarbij je een selfie combineert met woorden. Dit maakt gesprekken meer verbonden, zelfs meer “emotioneel”, zoals een tiener me vertelde.
Natuurlijk, Snapchat is niet foolproof. Geen enkele app is dat. Zoals alle sociale media, kan Snapchat worden gebruikt als een voertuig voor wreedheid, en FOMO, of de angst voor het missen van, nog steeds teistert gebruikers. Maar je zult zeker een glimp opvangen van een evenement waar je niet voor bent uitgenodigd, zoals Imani (19) me vertelde: “Je kunt je buitengesloten voelen, maar het verdwijnt in ieder geval! Je kunt er niet de hele avond naar zitten kijken en je slecht voelen.” En niet alles wat je verstuurt kan ook echt verdwijnen. Ontvangers van je bericht kunnen de inhoud screenshotten, waardoor het voor altijd in hun telefoon wordt opgeslagen (Snapchat zal gebruikers op de hoogte stellen wanneer dit gebeurt).
Toch geef ik deze app een kans. Ik hoop dat ouders dat ook doen. Besteed een beetje tijd om met je tiener over Snapchat te praten, en je zult misschien ontdekken dat er onder het coole kinderuiterlijk een app is met hart en goede bedoelingen, een die enkele destructieve normen van het online leven uitdaagt, en van het internet een veel authentiekere, oprechte plek maakt om rond te hangen.