EXEGESIS:
KONTEKST:
Księga Ozeasza jest pierwszym z dwunastu proroków mniejszych. Ozeasz rozpoczął służbę jako prorok około 750 r. p.n.e., a zakończył ją około 722 r. p.n.e., na krótko przed podbojem Izraela przez Asyryjczyków (dziesięć plemion, które tworzyły Królestwo Północne). Rozpoczął więc swoją działalność krótko po tym, jak Amos zakończył swoją krótszą służbę prorocką (ok. 760-755 p.n.e.).
W przeciwieństwie do Amosa, który pochodził z Judy (Królestwo Południowe), Ozeasz pochodził z Izraela (Królestwo Północne). Obaj kierowali swoje proroctwa do Izraela (Królestwa Północnego). Podobnie jak Amos, Ozeasz głosi orędzie sądu nad Izraelem za jego niewierność Jahwe. Jednak Ozeasz głosi również nieustającą miłość Boga i błaga o skruchę Izraela. Daje nadzieję na przebaczenie i odbudowę (1,10-11; oraz rozdziały 3, 11 i 14).
Napis mówi, że „słowo Jahwe… przyszło do Ozeasza, syna Beeriego, za dni Uzziasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza, królów judzkich, i za dni Jeroboama, syna Joasza, króla izraelskiego” (1,1). Jeroboam, o którym tu mowa, to Jeroboam II, który panował w Izraelu (Królestwo Północne) w latach 785-745 p.n.e. 6702>
Hosea rozpoczął swoją pracę prorocką w ostatnich latach panowania Jeroboama. Wydaje się, że panowanie to było dostatnie – zarówno Amos, jak i Ozeasz potępiają ekstrawagancję zamożniejszych obywateli Izraela. Jednak Jeroboam „uczynił to, co było złe w oczach Jahwe” (2 Krl 14,24). Jego następcą został jego syn, Zachariasz, który panował tylko sześć miesięcy, zanim został zamordowany. Następca Zachariasza, Szallum, panował tylko miesiąc, zanim został zamordowany. W ciągu trzech dekad swojej posługi prorockiej Ozeasz widział w sumie siedmiu królów – wszystkich złych – którzy przychodzili i odchodzili.
Rozdziały 1-3 stanowią jednostkę, w której Jahwe nakazuje Ozeaszowi wziąć żonę znaną z rozwiązłości seksualnej. Jego żona posłuży jako metafora Izraela, który zaangażował się w wszeteczeństwo bałwochwalstwa – niewierność Jahwe. Kiedy Gomer rodzi trójkę dzieci, Jahwe nakazuje Ozeaszowi nadać im imiona, które będą kontynuacją proroczego przesłania. Ale kiedy Gomer powraca do łask i cierpi z powodu owoców swojej niewierności, Jahwe nakazuje Ozeaszowi, aby ją odkupił (rozdział 3) – jest to metafora miłości Jahwe, która dąży do odkupienia Izraela.
Pierwsza część rozdziału 2 (wersety 2-13) nakreśla wszeteczeństwo Izraela – jego oddanie Baalom – oraz karę, jakiej może oczekiwać od Jahwe. Rozdział ten kończy się następującymi słowami:
„’Nawiedzę ją za dni Baalów,
którym paliła kadzidła,
gdy przyozdabiała się kolczykami i klejnotami,
i chodziła za swymi kochankami,
i zapomniała o mnie’, mówi Jahwe” (2:13).
HOSEA 2:14-15. A zatem, oto Ja ją zwabię
14 „A zatem, oto Ja ją zwabię,
i przyprowadzę na pustynię,
i będę do niej czule mówił.
15 Dam jej stamtąd winnice,
a dolinę Achor za bramę nadziei;
i odpowie tam,
jak za dni młodości swojej,
i jak w dniu, gdy wyszła z ziemi egipskiej.
„Dlatego też, oto Ja ją zwabię” (w. 14a). Słowo wstępne „Dlatego” łączy ten werset z wersetem 13 (zob. wyżej) i prowadzi nas do oczekiwania, że Jahwe ogłosi surowy wyrok. Zamiast tego Jahwe mówi, że będzie wabił Izraela – przyciągał go do siebie – przekonywał go. Jest to język zalotów – zalotów i zdobywania ukochanej.
Tak jak Jahwe nakazał Ozeaszowi zaloty do krnąbrnej kobiety, tak samo Jahwe będzie zalotnikiem krnąbrnego Izraela.
„i przyprowadź ją na pustynię, i przemów do niej czule” (w. 14b). Podczas gdy pustynna puszcza może wydawać się nieprzyjaznym miejscem – raczej nie jest to miejsce, gdzie mężczyzna może przyprowadzić swoją ukochaną, aby z nią czule porozmawiać – to właśnie na pustyni Jahwe ukształtował Izraela w naród. To właśnie przez pustynię Jahwe niósł Izraela, „jak człowiek nosi swego syna, po całej drodze, którą szliście, aż doszliście do tego miejsca” (Pwt 1,31). Podczas czterdziestu lat pobytu na pustyni Pan był z Izraelem, tak że niczego im nie brakowało (Pwt 2,7). To właśnie na pustyni Jahwe upokorzył Izraela, „i karmił ich manną, której nie znali ani ich ojcowie, aby poznali, że nie samym chlebem żyje człowiek, lecz wszystkim, co wychodzi z ust Jahwe” (Pwt 8, 3). Innymi słowy, pustkowie jest nierozerwalnie splecione z duchową historią i dyscypliną Izraela.
„Dam jej stamtąd winnice” (w. 15a). Winoroślarstwo (uprawa winogron winiarstwo) było ważną częścią rolnictwa Izraela. Winnica wymaga więcej przygotowań niż większość ziem uprawnych. Osoba zakładająca winnicę musi starannie wybrać ziemię pod kątem odpowiedniego klimatu i gleby. Gleba musi być oczyszczona z kamieni i spulchniona. Winorośl musi być starannie dobrana i posadzona. W wielu przypadkach właściciel zbuduje ogrodzenie z muru, aby chronić winogrona – a w niektórych przypadkach zbuduje nawet wieżę strażniczą, aby ich strzec. Po całej tej pracy, trzeba będzie czekać kilka lat, aby wyprodukować znaczące plony. W oczekiwaniu na pierwsze zbiory, właściciel musi zbudować winnicę i magazyn na wino. Z tych powodów założone winnice są znakiem dobrobytu.
W tym wersecie Jahwe obiecuje dać Izraelowi winnice – pokaźny dar, który obiecuje przyszły dobrobyt – odwracając przekleństwo z wersetu 12, w którym Jahwe powiedział: „Spustoszę jej winnice i jej drzewa figowe.”
„a dolinę Achor za drzwi nadziei” (w. 15b). Słowo Achor oznacza „kłopot”, a dolina Achor była miejscem niespokojnego momentu w historii Izraela. Historia ta jest opowiedziana w Księdze Jozuego 7. Achan ukradł kilka „poświęconych rzeczy” (Joz 7,1), a Jahwe ukarał Izraela za grzech Achana. Jahwe wymagał, aby Izrael uświęcił się przez ukaranie przestępcy. Izraelici uczynili tak, jak im nakazano, kamienując Achana i paląc cały jego dobytek, łącznie z jego rodziną. „Dlatego nazwano to miejsce 'doliną Achor'” (Joz 7,26) – doliną utrapienia.
Teraz Jahwe wskazuje z powrotem na to niespokojne wydarzenie, aby obiecać, że zamieni utrapienia Izraela w nadzieję.
„i odpowie tam, jak za dni swej młodości, i jak w dniu, kiedy wyszła z ziemi egipskiej” (w. 15c). Po wyjściu z niewoli egipskiej, Izrael spędził swoją młodość na pustyni. Nie był to czas szczęśliwy, ale był to czas, w którym Izrael cieszył się bardzo widocznym przywództwem Jahwe i opatrznościową opieką dzień po dniu.
„jak w dniu, w którym wyszła z ziemi egipskiej” (w. 15d). Księga Ozeasza wspomina o Egipcie trzynaście razy. W kilku przypadkach łączy Egipt i Asyrię (7:11; 9:3; 11:5, 11; 12:1), z których oba symbolizują niewolę dla Izraela. Egipt uczynił niewolników z narodu żydowskiego wcześniej, a Asyria wkrótce zrobi to samo.
Jednakże w tym wersecie Jahwe wspomina czas, kiedy Izrael wyszedł z Egiptu – czas, kiedy uzyskał wolność – czas szczęśliwy – czas radości.
HOSEA 2:16-17. W TYM DNIU BĘDZIESZ MNIE NAZYWAŁ „MOIM MĘŻEM”
16 Będzie to w owym dniu – mówi Jahwe –
„że będziesz mnie nazywał 'moim mężem’,
a nie będziesz mnie już nazywał 'moim panem’.
17 Bo zabiorę imiona Baalów z jej ust,
i nie będą już wspominani po imieniu.
„Stanie się to w owym dniu – mówi Jahwe” (w. 16a). Zwrot ten łączy wersety 16-17 z wydarzeniami z wersetów 14-15.
„że będziecie mnie nazywać 'moim mężem’, a już nie będziecie mnie nazywać 'moim panem'” (w. 16b). Słowo ba’al może oznaczać pana, władcę lub męża. Jednakże jest ono również używane jako nazwa własna najważniejszego kananejskiego boga (Baal) lub bogów (Baals).
W tym wersecie Jahwe zwraca się do ludzi, którzy wzywali Baala („męża”) i mówi im, że „w owym dniu” zaczną nazywać Jahwe „mężem” zamiast Baala.
„Bo zabiorę imiona Baalów z jej ust, i nie będą już więcej wymieniani po imieniu” (w. 17). Użycie liczby mnogiej, Baalów, może odnosić się do wielu ołtarzy Baala w Izraelu – fakt odzwierciedlony w wielu nazwach miejsc, które zawierają nazwę Baal. Należą do nich Baalah (Joz 15:9, 11, 29), Baalath (Joz 19:44), Baale-judah (2 Samuela 6:2), Baal-gad (Joz 11:17), Baal-hazor (2 Samuela 13:23), Baal-hermon (1 Kronik 5:23), Baal-meon (Liczb 32:38) i inne.
Ale „w owym dniu” (w. 16a), Izrael nie będzie już pamiętał o Baalach.
HOSEA 2:18. W TYM DNIU ZAWIERĘ Z NIMI PRZYMIERZE
18 W owym dniu zawrę z nimi przymierze
ze zwierzętami polnymi,
i z ptactwem niebieskim,
i z pełzającymi po ziemi.
Złamię łuk, miecz i bitwę z ziemi,
i sprawię, że położą się bezpiecznie.
„W owym dniu zawrę dla nich przymierze (berit) ze zwierzętami polnymi,
i z ptactwem niebieskim, i z pełzającymi po ziemi. Wyrwę z ziemi łuk, miecz i bitwę, i sprawię, że położą się bezpiecznie.” (v. 18). Przymierze (berit) to umowa między dwiema stronami, określająca, czego wymaga się od każdej z nich. W relacji między dwiema stronami o nierównej władzy, osoba potężniejsza zazwyczaj dyktuje warunki przymierza. Jahwe inicjuje przymierza między Jahwe a Izraelem, które zazwyczaj są dość hojne dla Izraela.
W tym przypadku Jahwe zakłada, że Izrael nie będzie już nazywał Baala „mężem”, lecz będzie nazywał Jahwe „mężem” – i że Izrael nie będzie już pamiętał o Baalu (w. 16-17). To jest strona Izraela w przymierzu – jego odpowiedzialność przed Jahwe. W zamian Jahwe obiecuje obdarzyć Izrael dwoma korzyściami:
– ustanowi łagodny związek między dzikimi zwierzętami a Izraelem, odwracając przekleństwo z wersetu 12, w którym Jahwe powiedział: „zwierzęta polne będą je jadły”.”
– On ustanowi pokój – wolność od strachu przed łukiem, mieczem i wojną, odwracając przekleństwo z 1,7, gdzie Jahwe powiedział: „Ja… nie wybawię ich od łuku, miecza, bitwy, koni ani jeźdźców.”
– „i sprawi, że położą się bezpiecznie” (w. 18b). To podsumowuje dwie obietnice wspomniane powyżej. Izrael będzie bezpieczny zarówno od dzikich zwierząt, jak i od wojny.
HOSEA 2:19-20. Zaręczę cię ze mną na zawsze
19 Zaręczę cię (hebr. erasti-od aras) ze mną na zawsze.
Tak, zaręczę cię ze Mną w sprawiedliwości (hebr. se-daq)
w sprawiedliwości (hebr. mis-pat)
, w miłującej dobroci (hebr. he-sed)
i we współczuciu (hebr. rahamim).
20 Nawet zaręczę cię ze Mną w wierności (hebr.: emuna);
i poznasz Jahwe.
„I zaręczę (erasti-from aras-betroth) cię ze Mną (erasti-from aras-betroth) na zawsze” (w. 19a). Dla Izraelitów zaręczyny to coś więcej niż to, co my nazywamy zaręczynami i mniej niż to, co my nazywamy małżeństwem. Potencjalny pan młody targował się (osobiście lub przez przedstawiciela) z rodzicami przyszłej panny młodej. W przypadku udanych negocjacji, przyszły pan młody zapłaciłby cenę za pannę młodą rodzicom panny młodej, a para zostałaby uznana za zaręczoną. Jako zaręczona para, byliby uważani za męża i żonę, ale bez przywilejów seksualnych. Zaręczyny trwały zwykle przez rok, po czym odbywała się ceremonia zaślubin i małżeństwo było konsumowane. Podczas rocznych zaręczyn para była wobec siebie zobowiązana, a do rozwiązania związku wymagany był akt rozwodu, nawet jeśli ceremonia zaślubin jeszcze się nie odbyła. Rozwiązanie związku zaręczynowego było uważane za wysoce niewłaściwe.
W tym wersecie Jahwe obiecuje, że wejdzie w ten święty i wiążący związek zaręczynowy z Izraelem – i zrobi to na zawsze.
„Tak, zaręczę cię ze mną w prawości (se-daq), w sprawiedliwości” (mis-pat) (w. 19b). Prawość (se-daq) to życie prowadzone w zgodzie z zasadami etycznymi – życie prowadzone w zgodzie z Bożym prawem i Bożą wolą.
Prawość i sprawiedliwość (mis-pat) są ze sobą ściśle powiązane. Podczas gdy obie dotyczą właściwego zachowania, to właściwe zachowanie jest naturalną konsekwencją właściwej relacji z Bogiem, który jest ostatecznym sprawiedliwym. W przypadku Izraela prawość wyrasta naturalnie z relacji przymierza, która istnieje między Jahwe a Izraelem, i obejmuje ustanowienie sprawiedliwości.
Prawo Boże dostarcza bardzo konkretnych wskazówek w odniesieniu do sprawiedliwego zachowania (mis-pat). Wymaga, aby świadkowie byli uczciwi i bezstronni (Wj 23:1-3, 6-8). Wymaga szczególnej troski o wdowy, sieroty i innych bezbronnych ludzi (Pwt 24:17). Podczas gdy Izrael jest zawsze kuszony, by definiować swoją służbę Bogu przez wykonywanie obowiązków kultowych (składanie ofiar rytualnych, przestrzeganie szabatu itp.), prorocy wciąż przypominają mu, że sprawiedliwość jest podstawowym obowiązkiem wspólnoty wierzących (Mk 6, 8).
„w miłującej dobroci” (he-sed) (w. 19c). Słowo he-sed ma bogatą różnorodność znaczeń – dobroć, miłująca dobroć, miłosierdzie, dobroć, wierność lub miłość. Podobnie jak greckie słowo agape, w Nowym Testamencie, he-sed jest słowem, które wiąże się z działaniem – dobrocią lub miłością wyrażaną przez miłe lub kochające czyny, a nie tylko uczucia.
„i we współczuciu” (rahamim) (w. 19d). Słowo miłosierdzie (rahamim) sugeruje zarówno głębokie wzruszenie, jak i czułą hojność.
Niektórzy uczeni utożsamiają prawość, sprawiedliwość, niezłomną miłość i miłosierdzie z ceną ślubną, którą Jahwe oferuje zapłacić za oblubienicę Izraela. Jest to pociągająca interpretacja, ale nie śmiemy jej zbytnio forsować. Komu Jahwe miałby zapłacić cenę za narzeczoną? Izrael już należy do Jahwe.
„Nawet ciebie mi poślubię (erasti-od aras-oblubienica) w wierności” (emuna) (w. 20a). Produktem końcowym prawości, sprawiedliwości, niezłomnej miłości i miłosierdzia Jahwe jest wierność. Jahwe obiecuje, że będzie wierny Izraelowi, mimo że Izrael „poszedł za swoimi kochankami i zapomniał” o Jahwe (2, 13). Produktem końcowym nagabywania i dawania przez Jahwe jest to, że Izrael pozna Jahwe – doświadczy Jego prawości, sprawiedliwości, niezłomnej miłości i miłosierdzia – pokocha Jahwe – i będzie żył wiernie w relacji z Jahwe.
Cytaty pochodzą z World English Bible (WEB), współczesnego angielskiego przekładu Biblii Świętej, będącego własnością publiczną (bez praw autorskich). World English Bible jest oparta na American Standard Version (ASV) Biblii, Starym Testamencie Biblia Hebraica Stutgartensa i Nowym Testamencie Greek Majority Text. ASV, które jest również w domenie publicznej z powodu wygasłych praw autorskich, było bardzo dobrym tłumaczeniem, ale zawierało wiele archaicznych słów (hast, shineth, etc.), które WEB uaktualniło.
BIBLIOGRAFIA:
Achtemeier, Elizabeth, New International Biblical Commentary: Minor Prophets I (Peabody, Massachusetts, 1996)
Achtemeier, Elizabeth, in Van Harn, Roger (ed.), The Lectionary Commentary: Theological Exegesis for Sunday’s Text. The First Readings: The Old Testament and Acts (Grand Rapids: William B. Eerdmans Publishing Co., 2001)
Birch, Bruce C., Westminster Bible Companion: Hosea, Joel, and Amos (Louisville: Westminster John Knox Press, 1997)
Dearman, J. Andrew, The New International Commentary on the Old Testament: Hosea (Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing Company, 2010)
UWAGA: Ten komentarz nie został jeszcze wydany, kiedy pisałem tę egzegezę, ale zapowiada się na doskonałe źródło na temat Ozeasza, kiedy zostanie wydany w październiku 2010 r.
Garrett, Duane A., The New American Commentary: Hosea, Joel, Vol. 19a (Nashville: Broadman Press, 1997)
Guenther, Allen, Believers Church Bible Commentary: Hosea, Amos (Scottdale, Pennsylvania: Herald Press, 1998)
Hubbard, David Allan, Tyndale Old Testament Commentaries: Hosea, Vol. 22a (Downers Grove, Illinois: Inter-Varsity Press, 1989)
Kidner, Derek, The Message of Hosea: The Bible Speaks Today (Downers Grove, Illinois: Inter-Varsity Press, 1984)
Limburg, James, Interpretation Commentary: Hosea-Micah (Louisville: Westminster John Knox Press, 1988)
McComiskey, Thomas Edward, in McComiskey, Thomas Edward (ed.), The Minor Prophets: An Exegetical and Expository Commentary (Grand Rapids: Baker Academic, 1992, 1993, 1998)
Newsome, James D. in Cousar, Charles B.; Gaventa, Beverly R.; McCann, J. Clinton; and Newsome, James D., Texts for Preaching: A Lectionary Commentary Based on the NRSV-Year C (Louisville: Westminster John Knox Press, 1994)
Ogilvie, Lloyd, The Preacher’s Commentary: Hosea, Joel, Amos, Obadiah, Jonah, Vol. 22 (Nashville: Thomas Nelson, 2002)
Simundson, Daniel J., Abingdon Old Testament Commentaries: Hosea, Joel, Amos, Obadiah, Jonah, Micah (Nashville: Abingdon Press, 2005)
Stuart, Douglas, Word Biblical Commentary: Hosea-Jonah, Vol. 31 (Dallas: Word Books, Publisher, 1987)
Tucker, Gene M. in Craddock, Fred B.; Hayes, John H.; Holliday, Carl R.; and Tucker, Gene M., Preaching Through the Christian Year, C (Valley Forge: Trinity Press, 1994)
Yee, Gale A., The New Interpreter’s Bible: Introduction to Apocalyptic Literature, Daniel, the Twelve Prophets, Vol. VII (Nashville, Abingdon Press, 2001)
.