Powieszenie jest jedną z najczęstszych metod podejścia w przypadku śmierci samobójczej w Indiach. Osiem lakh przypadków samobójstw zostało zgłoszonych na całym świecie w roku 2012, a 1,34,600 przypadków samobójstw zostało zgłoszonych w Indiach w tym samym roku, wśród których 41,726 (31%) było ofiarami powieszenia. Tak więc powieszenie okazało się drugą najczęstszą przyczyną śmierci samobójczej w Indiach w roku 2012. Najczęstszą przyczyną jest śmierć spowodowana spożyciem pestycydów. Praktycznie wszystkie powieszenia są samobójstwami, dopóki nie zostanie udowodnione, że jest inaczej. Jest to forma uduszenia ligaturowego, w której siła przyłożona do szyi pochodzi od grawitacyjnego przyciągania ciężaru ciała lub części ciała. Czynnik zawieszenia odróżnia powieszenie od uduszenia przez podwiązanie; to ostatnie jest spowodowane przez zastosowanie podwiązki na szyi w taki sposób, że siła działająca na nią jest inna niż ciężar ciała. Materiałem do podwiązania może być dowolna substancja używana w gospodarstwie domowym. W przypadkach powieszeń spotyka się węzeł pojedynczy z biegnącą pętlą, węzeł stały przez babcię, węzeł rafowy lub prostą pętlę. Charakter śladu po podwiązaniu zależy od materiału i pozycji użytej podwiązki oraz czasu zawieszenia ciała po śmierci. Jeżeli materiał, z którego wykonano podwiązkę jest miękki i został usunięty natychmiast po śmierci, śladu może w takich przypadkach nie być. Gęsta i długa broda lub ubranie na szyi może prowadzić do powstania tępego i źle uformowanego śladu podwiązania. Tak więc, ślad podwiązania staje się kluczową pomocą w diagnozie i ocenie zwłok. Stąd badanie materiału i śladu po ligaturze staje się nieodzowną częścią autopsji. Podwiązka wytwarza ślad w postaci bruzdy lub rowka w tkance, która początkowo jest blada, następnie zmienia kolor na żółty lub żółtobrązowy i staje się sucha; w dotyku będzie twarda, przypominająca pergamin z powodu wysuszenia lekko otartej skóry. Niekiedy obserwuje się również sączenie krwi i płynu surowiczego. Z upływem czasu bruzda wysycha i staje się brązowoszara. Ślad po podwiązaniu jest bardziej wykrywalny w przypadkach, gdy podwiązka jest wąska, a materiał twardy. Czas zawieszenia jest wprost proporcjonalny do wykrywalności śladu ligaturowego. Kontrast pomiędzy czerwonawymi i jaśniejszymi pasmami skóry może być uwydatniony na odpowiednio wykonanej fotografii. Dlatego też wykonuje się wiele zdjęć w różnym czasie aż do zakończenia sekcji – technika ta nazywana jest „bracketingiem” lub nasycaniem kolorów. Zazwyczaj znajdowana jest pojedyncza linia lub znak. Ale wielokrotne ślady mogą być również widoczne w przypadkach spiralnych skrętów, wielokrotnych skrętów wokół szyi lub przesunięcia materiału w górę po nałożeniu z powodu upadku. W większości przypadków ślad znajduje się nad chrząstką tarczowatą pomiędzy krtanią a podbródkiem i będzie miał kierunek skośny. Ślad jest skierowany ku górze, równolegle do linii żuchwy i jest niekompletny z tyłu, z nieokreślonym odciskiem węzła w miejscu zawieszenia, które zwykle znajduje się na wyrostku sutkowatym po jednej stronie. Czasami, w przypadku częściowego podwieszenia, ślad może być obecny na chrząstce tarczowatej lub poniżej niej. Ślad będzie okrągły i skośny, jeśli podwiązka jest prowadzona wokół szyi więcej niż jeden raz. Odwrócony znak w kształcie litery „V” znajduje się w pobliżu węzła.
Linia przekrwienia może być widoczna wzdłuż przebiegu bruzdy, która jest uważana za znaczącą i jest interpretowana przez Polsona jako reakcja życiowa. Tak więc, linia przekrwienia jest oznaką powieszenia ante mortem. Tutaj istnieje kolejne wyzwanie przed ekspertami medycyny sądowej, aby zakwalifikować przypadek powieszenia jako ante mortem lub post mortem, tj. sfabrykowaną scenę powieszenia w przypadku zabójstw. Diagnoza ante mortem powieszenie jest tylko miarą prawdopodobieństwa, gdy tylko brutto cechy są obserwowane, że zbyt w przypadku braku silnego dowodu przeciwnego. The triad of probability consists of – (i) Streaks or bands of reddened or pink tissue (ii) a pattern that may disclose imprint of ligature (iii) canting / sloping of the markings upwards towards the back of neck. Mimo że triadę cech uznaje się za charakterystyczną, miara prawdopodobieństwa nie daje wystarczających podstaw do stworzenia podstawy do rozróżnienia między powieszeniem przed śmiercią a powieszeniem pośmiertnym. Ślad po podwiązaniu i cechy rażące nie muszą być czynnikami decydującymi. Podobny ślad podwiązania jak w przypadku powieszenia może być również wytworzony poprzez zastosowanie podwiązki w ciągu 24 godzin lub nawet później po śmierci osoby. Tak więc, każdy rodzaj śladu może nie być rozstrzygającym dowodem na to, że powieszenie miało miejsce za życia. Dlatego też szczegółowe badanie wewnętrzne struktur szyi (tkanki miękkie, kości & chrząstki) oraz badanie histopatologiczne śladu i wewnętrznych struktur szyi daje dodatkowe i niezbędne informacje w tych przypadkach. Badanie histopatologiczne ujawnia obecność wysięku czerwonych krwinek, przekrwionych naczyń krwionośnych, krwotoków, reakcji tkanek itp. w przypadkach powieszenia ante mortem. Chociaż brak powyższych ustaleń nie wyklucza ante mortem powieszenia, jego obecność odgrywa ważną rolę w ustalaniu faktów w przypadkach hanging.
W obecnym badaniu autorzy próbowali podjąć próbę badania zewnętrznych, wewnętrznych, brutto cechy szyi korelując te ustalenia z obserwacji histomorfologicznych w odpowiednich przypadkach, aby ustalić dokładny tryb i charakter śmierci individual.
Aims and objectives
- 1. Badanie różnych wzorów i różnic w znakach podwiązania w przypadku powieszenia w porównaniu z wiekiem, płcią, statusem społecznym, sposobem powieszenia, rodzajem węzła i rodzajem materiału podwiązki.
- 2. Określenie, czy powieszenie jest przed- czy pośmiertne poprzez zbadanie i skorelowanie miejsca zbrodni oraz zbadanie cech brutto i histomorfologicznych znaku podwiązania.
Materiały i Metody
Obecne badanie zostało przeprowadzone w Zakładzie Medycyny Sądowej we współpracy z Zakładem Patologii w S.V.Medical College, Tirupati. Łącznie 83 przypadki śmierci z powodu powieszenia zostały wyliczone i obszerne badanie zostało przeprowadzone w okresie czterech lat od stycznia – 2010 do grudnia – 2013. Dokładne badanie zewnętrzne przeprowadzono w kostnicy, począwszy od oszacowania wieku, ustalenie płci osoby, deformacji ciała, jeśli w ogóle, pozycji ciała, odzieży, skóry głowy i innych włosów, plam (ślina, krew, inne płyny i ejakulowanego nasienia). Nacisk został położony na ślad i materiał podwiązania. Skrupulatne miejscowe zewnętrzne badanie szyi wykonano gołym okiem i ręcznym obiektywem w celu określenia ilościowego i skorelowania śladu podwiązania z jego wyglądem w odniesieniu do materiału, wrażenia, wzoru, koloru (w celu oceny czasu, jaki upłynął od śmierci), przebiegu, rodzaju węzła, poziomu podwiązania, zmian skórnych itp. Sporządzono również notatkę dotyczącą innych zewnętrznych obrażeń, jeśli takie wystąpiły. Po zakończeniu badania zewnętrznego wykonano sekcję zwłok z rozcięciem klatki piersiowej, jamy brzusznej i czaszki, a następnie rozcięcie szyi z nacięciem w kształcie litery „Y”. Dwa nacięcia zostały wykonane po obu stronach szyi 2 – 3 cm za płatkiem każdego ucha, zbiegając się ukośnie na manubrium sterni. Nacięcie kontynuowano w dół jako pojedynczą linię aż do spojenia łonowego. Rozkawałkowanie szyi zakończono inspekcją warstwową, rozpoczynając od tkanki podskórnej, a następnie warstw mięśniowych, naczyń i innych głębiej położonych struktur na szyi pod znakiem ligatury. Wszystkie wyniki badań zostały zanotowane, a następnie wycięto fragment skóry i tkanki podskórnej z miejsca podwiązania. Wycięty preparat konserwowano w 10% formalinie i poddawano badaniu histopatologicznemu. Wycinki barwiono hematoksyliną i eozyną, a preparaty były badane przez zespół patologów. Ostateczna opinia została zapisana, a ustalenia zostały skorelowane we wszystkich przypadkach do dalszej oceny.
Wyniki
Całkowita liczba autopsji przeprowadzonych w kostnicy w S.V.Medical College, Tirupati od stycznia 2010 do grudnia 2013 wynosiła 3660. Spośród nich zgłoszono 83 (2,26%) przypadki zgonów z powodu uduszenia przez powieszenie. Wszystkie przypadki zostały zbadane z naciskiem na znak ligatury – badanie brutto i histopatologiczne. Oszacowano odsetek przypadków powieszenia w poszczególnych latach i wydaje się on być prawie stały i wynosi od 0,4% do 0,6%. Więcej przypadków odnotowano w 2011 roku – 24(28,91%) (ryc. 1).
Figure 1: Number of Deaths due to hanging from January 2010 to December 2013 (4 years) – year wise distribution
Table 1: Age & Sex Wise Distribution of Cases
Większość ofiar należy do średnich i niższych warstw społeczno-ekonomicznych – odpowiednio 37 (45%) i 36 (43%). Status nie był znany w 10 (12%) przypadkach i nie było przypadków z wyższego statusu społecznego.
Większość ofiar należy do średnich i niższych warstw społeczno-ekonomicznych – odpowiednio 37(45%) i 36 (43%). Status nie był znany w 10 (12%) przypadkach i nie było przypadków z wyższego statusu społecznego.
Materiał do podwiązania został znaleziony we wszystkich badanych przypadkach. Chunni było najczęstszym materiałem używanym przez ofiary w obecnym badaniu – 25 (31,12%), a następnie nylonowa linka w 15 (18,07%) i inne materiały, takie jak saree, prześcieradło, itp. były również używane (Tabela 2). W jednym przypadku zaobserwowano nietypowy materiał przypominający plastikową taśmę. (Rycina 2)
Tabela 2: Materiał(y) ligaturowy(e) stosowany(e) w przypadkach powieszenia.
| Sl.nr | Materiał ligaturowy | Nr. of cases (N = 83) |
Percentage (%) |
|---|---|---|---|
| 1 | Chunni | 25 | 30.12 |
| 2 | Lina nylonowa | 15 | 18.07 |
| 3 | Lina jutowa | 14 | 16.86 |
| 4 | Lina jutowa | 13 | 15.66 |
| 5 | Podkładka | 6 | 7.22 |
| 6 | Przewód elektroizolacyjny | 5 | 6.02 |
| 7 | Tkanina nowara | 3 | 3,61 |
| 8 | Plastik nowara | 1 | 1.20 |
| 9 | Materiał taśmy plastikowej | 1 | 1.20 |
| Razem | 83 | 100 |
Ryc. 2: Materiał taśmy plastikowej i wzór materiału ligatury nad szyją.
Znak ligatury był umiejscowiony powyżej chrząstki tarczowej w 76 (91,56%) przypadkach, na poziomie chrząstki tarczowej w 5 (6,02%) przypadkach i poniżej chrząstki tarczowej w 2 (2,40%) przypadkach. Całkowite owinięcie znamienia wokół szyi stwierdzono w 12 (14,45%) przypadkach, a częściowe owinięcie szyi w 71 (85,54%) przypadkach.
Rycina 3: Bruzdowanie i brązowawe przebarwienie skóry nad szyją
W obecnym badaniu zaobserwowano, że w 3 (3,61%) przypadkach obecne były obrażenia zewnętrzne inne niż ślad po ligaturze. Obrażenia tkanek miękkich zaobserwowano w 23 (27,71%) przypadkach, które wykazują blade, białe i lśniące struktury z ogniskowo wynaczynionymi naczyniami włosowatymi i małymi obszarami krwotocznych kolekcji w płaszczyźnie mięśni i tkanki włóknisto-tłuszczowej (Rycina 4). W pozostałych 60 (72,28%) przypadkach badanie wewnętrzne było prawidłowe, bez większych nieprawidłowości. Ocenę histopatologiczną przeprowadzono we wszystkich 83 przypadkach. Odnotowano trzy charakterystyczne zmiany skórne i trzy istotne cechy tkanek podskórnych i miękkich (tab. 3). W 21 (25,30%) przypadkach stwierdzono przerwanie ciągłości warstwy naskórkowej i skóry właściwej (pęknięcie). Zwiększoną falistość warstwy naskórkowej i skóry właściwej (marszczenie) stwierdzono w 30 (36,14%) przypadkach. Zmniejszenie grubości skóry z nasileniem bazofilii (ucisku) stwierdzono w 28 (33,73%) przypadkach. Wszystkie te trzy cechy odnotowano w 4 (4,81%) przypadkach. Jedynie przekrwienie tkanek podskórnych obserwowano w 35 (42,16%) przypadkach; krwotoczne zbieranie się tkanek stwierdzono w 18 (21,68%) przypadkach; przekrwienie tkanek i szczere obszary krwotoków obserwowano w 6 (7,22%) przypadkach, a przekrwienie wraz ze szczerymi krwotokami i naciekami komórkowymi stwierdzono w 8 (9,63%) przypadkach. Wszystkie powyższe cechy były nieobecne w 16 (19,27%) przypadkach (ryc. 5 & 6).
Rycina 4: badanie wewnętrzne struktur szyi poniżej śladu po podwiązaniu wykazujące duży krwotok
Tabela 3: Zmiany mikroskopowe w przypadkach powieszenia
| Sl.No | Microscopic detail | No. przypadków (N = 83) |
Percentage (%) |
|---|---|---|---|
| Zmiany skórne:- | |||
| 1 | Przełamanie | 21 | 25.30 |
| 2 | Zmarszczki | 30 | 36.14 |
| 3 | Kompresja | 28 | 33.73 |
| 4 | Wszystkie trzy | 4 | 4,81 |
| Wewnętrzne struktury szyi :- | |||
| 1 | Koncentracja | 35 | 42.16 |
| 2 | Krwotok | 18 | 21.68 |
| 3 | Kongestia + Krwotok | 8 | 9.63 |
| 4 | Kongestia + Krwotok + Naciek komórkowy | 8 | 9.63 |
| 5 | Żadne z powyższych | 16 | 19.27 |
Rycina 5: Badanie mikroskopowe (10x). Zmarszczenie i pęknięcie skóry
Rysunek 6: Krwawienia podskórne w płaszczyźnie podwiązania (10x)
Dyskusja
Ślad po podwiązaniu w zawisie wymaga szczegółowego i rozległego badania. Inspekcja, badanie palpacyjne i badanie wewnętrzne, a następnie badanie histopatologiczne muszą być przeprowadzane w uporządkowany sposób. Charakter i tekstura materiału podwiązki, rodzaj podwieszenia (całkowite/częściowe) również odgrywa istotną rolę w korelacji wyników w poszczególnych przypadkach. W większości przypadków częściowe badanie lub brak niektórych trywialnych, ale ważne ustalenia prowadzi do wyprowadzania błędnych i niejednoznacznych dowodów, które z kolei prowadzi do confusion.
W obecnym badaniu 2.26% przypadków powieszenia zostały zarejestrowane w okresie czterech lat (styczeń 2010 do grudnia 2013). There było stopniowe zwiększenie liczby przypadków od 2010 roku z dipping w 2012 roku i dalszy wzrost w 2013 roku. Powyższe stwierdzenie wyraźnie wskazuje, że liczba przypadków powieszenia rośnie i istnieje zdecydowana potrzeba sformułowania niezbędnych kroków w celu kontroli tego zła społecznego.
Młodzi dorośli w trzeciej dekadzie stanowili maksymalną liczbę przypadków – 44,5%, a następnie czwartej dekady – 21,6%. Podobne wyniki zostały zaobserwowane przez różnych badaczy i autorów.
Większość przypadków stanowili mężczyźni – 62,6% i 36,3% przypadków stanowiły kobiety. Stwierdzono, że więcej ofiar płci męskiej było w trzeciej dekadzie życia – 28,91%, a większość ofiar płci żeńskiej również była w trzeciej dekadzie życia – 15,6%. Wyniki te są zbieżne z badaniami innych autorów.
Stwierdzono, że do powieszenia częściej dochodziło u osób zamężnych, 37,75% mężczyzn i 22,89% kobiet było zamężnych. Podobne wyniki zaobserwowano w badaniu przeprowadzonym przez Saisudheera i Nagaraja. Istniały jednak rozbieżności co do rozkładu płci. W niniejszym badaniu większość przypadków stanowili żonaci mężczyźni, podczas gdy w badaniu Saisudheera i Nagaraja zamężne kobiety były częstszą grupą. Możliwy element stresu i rosnących obowiązków po zawarciu małżeństwa może być przypisany wzrostowi liczby przypadków wśród żonatych mężczyzn. Grupa o średnich i niższych dochodach jest prawie nieobecna w społeczeństwie. Tak więc 45% przypadków należy do średniej warstwy społeczno-ekonomicznej, a 43% przypadków pochodziło z niższej warstwy społeczno-ekonomicznej. Obserwacje te korelują z ustaleniami Saisudheera i Nagaraja. Problemy rodzinne, wykolejenia finansowe i inne różne przyczyny odgrywają kluczową rolę prowadząc do załamania psychicznego i zwiększonych tendencji samobójczych u uczniów ze średnich i niższych warstw społeczno-ekonomicznych.
W obecnym badaniu maksymalna liczba przypadków wykazała całkowite powieszenie (91,56%), co jest podobne do obserwacji Saisudheer i Nagaraja. Śmierć przez całkowite powieszenie może być przypisana silnemu motywowi popełnienia samobójstwa u danej osoby.
Autorzy starali się zbadać szczegółowo materiał użyty do podwiązania i przeprowadzono badanie porównawcze w celu oceny wspólnego materiału użytego podczas powieszenia przez ofiary na subkontynencie indyjskim. We wszystkich badaniach przeprowadzonych przez różnych badaczy, materiał tkaninowy – chunni został uznany za najczęstszy materiał do podwiązywania, a następnie nylonowa lina i saree. Wyniki porównawcze zestawiono w tabeli 4.
Tabela 4: Porównanie z innymi badaniami dotyczącymi materiałów ligaturowych stosowanych w przypadkach powieszenia.
Liczne fakty można ustalić badając materiał ligaturowy. Wytwarza on szczególny wzór na skórze, a cechy charakterystyczne znaku zależą w dużej mierze od użytego materiału. Jak wynika z powyższej tabeli, zwykły materiał domowy jest używany do podwieszania u większości osób. Wynika z tego, że w większości przypadków decyzja o popełnieniu samobójstwa przez powieszenie jest decyzją nieplanowaną, pod wpływem skrajnych zaburzeń psychicznych. W danym okresie czasu, jakikolwiek materiał był dostępny, został użyty przez ofiary.
Wzór śladów podwiązania został zaobserwowany tylko w 14,45%, co koreluje z badaniem przeprowadzonym przez Saisudheer i Nagaraja, gdzie wzór ten został zaobserwowany w 10%.
Pojedyncze ślady podwiązania były najczęściej spotykane w 96,38% przypadków. W większości przypadków nie występował żaden szczególny rodzaj węzła (71,08%), co jest sprzeczne z wynikami badań Sadikhusen i wsp., gdzie węzeł stały występował w maksymalnej liczbie przypadków – 58%. W ten sposób po raz kolejny potwierdza się fakt, że u większości osób samobójstwo przez powieszenie jest popełniane w warunkach ekstremalnego stresu psychicznego, kiedy to dana osoba nie była w stanie zawiązać węzła w danym momencie. W obecnym badaniu najwięcej przypadków (91,56%) wykazało ślad podwiązania powyżej chrząstki tarczowatej, co zaobserwowali również Saisudheer i Nagaraja (88%), Sharma i wsp. (85%), Mohammed Musaib i wsp. (72,09%) i inni. W przypadku powieszenia ślad po podwiązaniu zwykle znajdował się wyżej na szyi, powyżej wyrostka krtaniowego. Położenie śladu po podwieszeniu zależy od sposobu zamocowania urządzenia i punktu zawieszenia. Według Reddy KSN, ślad podwieszenia znajduje się powyżej chrząstki tarczowatej pomiędzy krtanią a brodą w 80%, na poziomie chrząstki tarczowatej w 15% i poniżej chrząstki tarczowatej w około 5% przypadków, również w przypadku podwieszenia częściowego. Wszystkie powyższe fakty korelują z obserwacjami w obecnym badaniu
Wydzielanie śliny stwierdzono u 32,53% ofiar. Podobne wyniki zostały zaobserwowane w badaniach przeprowadzonych przez różnych badaczy. Dryblowanie śliny jest niewątpliwym objawem powieszenia, które miało miejsce za życia. Powyższe stwierdzenie zostało uzasadnione i wzmocnione badaniami Paliwal PK i wsp. z zakresu medycyny sądowej rekonstrukcyjnej. Krwawienie z ust i nosa zaobserwowano tylko u 2,40%, co jest zgodne z obserwacjami Mohammeda Musaiba i wsp. oraz Sarangi M.P i wsp. Mimo, że krwawienie z otworów ustnych nie odgrywa większej roli podczas śledztwa w sprawie powieszenia, jest ono uważane za jeden z objawów asfiksji i pomaga w ustaleniu pozycji ofiary w momencie powieszenia.
W większości przypadków stwierdzono częściowe owinięcie sznura wokół szyi (83,54%), co było zgodne z obserwacjami Sadikhusen i wsp, – 80% i Sharma i wsp., – 93%. W większości przypadków nie stwierdzono żłobienia podwiązki na skórze szyi (77,10%). Przeciwne wyniki uzyskali Saisudheerand Nagaraja, u których rowkowanie było obecne w 54% przypadków.
W prezentowanym badaniu złamanie kości gnykowej zaobserwowano tylko w jednym przypadku (1,20%). W innych badaniach również odsetek przypadków wykazujących złamanie kości gnykowej był bardzo niski. W badaniu przeprowadzonym przez Tripude B.H. i wsp. stwierdzono zwiększoną częstość występowania złamań kości gnykowej. Analiza porównawcza została przedstawiona w tabeli: 5.
Table 5: Comparison with other studies regarding the Hyoid Bone Fracture in cases of Hanging.
In present study, very few cases showed external injuries other than ligature mark (3.61%). Podobne obserwacje były widoczne w badaniach przeprowadzonych przez Saisudheer i Nagaraja.
Badanie wewnętrzne zostało przeprowadzone i obrażenia tkanek miękkich, takie jak przekrwienie struktur szyi, wewnętrzne krwotoki kapilarne i szczere obszary krwotoczne były obserwowane w 27,71% przypadków, które okazały się być zgodne z ustaleniami Saisudheer i Nagaraja. Mówi się, że znak podwiązania jest głównie zjawiskiem pośmiertnym, każdy wewnętrzny uraz struktury szyi wskazujący na intravitality znaku podwiązania ma być zidentyfikowany w celu ustalenia przedśmiertnego powieszenia.
Tak więc, różne cechy zewnętrznych urazów mechanicznych, badanie wewnętrzne z wspomaganym badaniem mikroskopowym było wykonywane i wszystkie ustalenia były skorelowane. Wszystkie obserwacje zostały połączone z odpowiednimi późniejszymi ustaleniami w celu uzyskania akceptowalnego wyniku dotyczącego trybu i sposobu śmierci ofiary.
Wniosek
Obecne badanie próbuje podkreślić, że, ślad podwiązania musi być oceniony wraz z innymi zewnętrznymi cechami, wewnętrznymi ustaleniami i cechami histopatologicznymi. Tak więc, jeśli ta procedura łączenia wszystkich ustaleń jest przestrzegana jako rutynowa praktyka w przypadkach śmierci z powodu powieszenia, sformułowanie ostatecznej opinii w wątpliwych przypadkach również stanie się łatwe. To z kolei pomoże odróżnić ślad podwiązania ante mortem od śladu podwiązania post mortem oraz ustalić przyczynę i sposób śmierci. W ten sposób można stworzyć idealną drogę do uzyskania odpowiednich środków w wymierzaniu sprawiedliwości.