LYDDA (hebr. לֹד, Lod ), miasto na równinie nadmorskiej Izraela, 10 mil. (16 km.) S.E. od Tel Awiwu-Jaffy. Lydda pojawia się po raz pierwszy w okresie kananejskim (1465 p.n.e.), gdy jest wymieniona w spisie miast Kanaanu autorstwa Thutmosisa III. Według Talmudu (Meg. 1:3b-4a; tj, Meg. 1:1) miasto zostało ufortyfikowane „za dni Jozuego, syna Nuna”, ale według Biblii zbudował je Szemed, Beniaminita (i Kron. 8:12). Pojawia się wraz z Ono i Hadid na liście miejsc przesiedlonych po powrocie z wygnania babilońskiego (Ezdrasza 2:33; Neh. 7:37), i występuje wraz z Ono i Ge-Harashim na liście osad Benjamitów (Neh. 11:35).
W okresie hellenistycznym miasto znajdowało się poza granicami Judei; zostało odłączone od Samarii i przekazane Jonatanowi Hasmoneuszowi przez Demetriusza ii w 145 r. p.n.e. (i Macc. 11:34; Jos., Ant., 13:127), stając się toparchią Judei (Jos., Wars, 3:55). W czasach Machabeuszy było to miasto czysto żydowskie; Juliusz Cezar przywrócił przywileje Żydom z Lyddy (Jos., Ant., 14:208). W okresie rzymskim była liczona jako wioska, chociaż była tak ludna jak miasto (Jos., Ant., 20:130). W 43 r. p.n.e. jej mieszkańcy zostali sprzedani w niewolę przez Kasjusza, namiestnika Syrii (Jos., Ant., 14:275). Quadratus, namiestnik syryjski za czasów Klaudiusza, rozstrzelał tam kilku Żydów; Cestius Gallus, rzymski prokonsul Syrii, spalił je w drodze do Jerozolimy w 66 r. p.n.e. Było ono pod dowództwem Jana Esseńczyka na początku pierwszej wojny żydowskiej (66-70); Wespazjan zajął je w 68 r. p.n.e.e.
Według źródeł talmudycznych Lydda znajdowała się na granicy Szeherezady i równiny nadmorskiej, jeden dzień drogi od Jerozolimy; inne źródła nazywają otaczającą ją równinę Szeherezadą Lyddy (Ma’as. Sh. 5:2). Miasto rozkwitło w okresie między I a II wojną żydowską. Posiadało duży targ, w okolicy hodowano bydło, powstał przemysł włókienniczy, farbiarski i garncarski. Wspólnota chrześcijańska istniała tam w czasach Piotra (Dzieje Apostolskie 9:32-35). Była to siedziba Sanhedrynu; nauczali tam słynni uczeni talmudyczni, tacy jak R. Tarfon, R. Eliezer b. Hyrcanus, R. Akiva, Jozue b. Lewi, Juda b. Pazi, Eleazar bar Kappara i Ḥanina bar Ḥama. Wśród jego synagog była jedna specjalnie utrzymywana przez wspólnotę Tarsziszów. Po wojnie Bar-Kokhba (132-135) Żydzi pozostali w Lyddzie, choć jej rolnicze zaplecze zostało zniszczone. Patriarcha R. Juda I dzierżawił majątki na jej równinie.
W 200 r. cesarz Septymiusz Sewerus założył w Lyddzie miasto rzymskie, nazywając je Colonia Lucia Septimia Severa Diospolis. Jego terytorium składało się z połączonych toparchii Lydda i Thamna. Miasto pozostało częściowo żydowskie. Wzięło udział w rewolcie przeciwko cesarzowi Gallusowi w 351 r. i zostało ukarane, gdy rewolta upadła; według jednego z midraszy, na dziesięć miar ubóstwa na świecie, Lydda miała dziewięć. Element samarytański stał się silniejszy w czasach bizantyjskich, chociaż miasto, część Palaestina Prima, było w przeważającej mierze chrześcijańskie i miało biskupa. Justynian zbudował tam kościół. Było to legendarne miejsce narodzin św. Jerzego, stąd jego nazwa Georgiopolis w późnych źródłach bizantyjskich i krzyżowców. Zostało zdobyte przez muzułmańskiego generała ʿAmr ibn al-ʿÁṣ w 636 r. i aż do założenia Ramleh (ok. 715 r.) służyło jako siedziba prowincji Filasṭīn. W 1099 r. zostało zajęte przez krzyżowców i stało się seigneurie z wicehrabią na czele. Krzyżowcy zbudowali tam kościół św. Jerzego, do dziś częściowo zachowany. W 1170 r. Benjamin z Tudeli znalazł tu tylko jedną rodzinę żydowską. Po ponownym zdobyciu miasta przez Saladyna w 1191 r., osiedliło się w nim więcej Żydów. W XIV w. Estori ha-Parhi odnalazł tu gminę żydowską. Za panowania Mameluków Lydda była siedzibą okręgu administracyjnego. Wydaje się, że miasto nie było zamieszkiwane przez Żydów we wczesnym okresie osmańskim. Starożytne pozostałości w nowoczesnej Lyddzie obejmują kopiec, żydowski grobowiec i grecko-samarytańską inskrypcję. Wspaniała mozaikowa podłoga w dużej willi została odkryta podczas ostatnich prac archeologicznych w mieście; podłoga ma sceny nilotyczne ze stworzeniami morskimi i łodziami.
Okres nowożytny
W XIX wieku mała społeczność żydowska istniała w Lyddzie, ale arabskie zamieszki z 1921 roku zmusiły ostatnich żydowskich mieszkańców do opuszczenia miasta. Dalsze próby przywrócenia społeczności podczas Mandatu Brytyjskiego nie powiodły się z powodu przemocy. Miasto, które na początku wieku liczyło zaledwie kilkaset rodzin, szybko się rozwijało i w 1919 r. stało się ważnym węzłem kolejowym. W 1944 r. Lydda liczyła około 17 000 arabskich mieszkańców, z których jedna piąta była chrześcijanami, a reszta muzułmanami.
Podczas izraelskiej wojny o niepodległość, Lydda została zajęta przez siły izraelskie w operacji Dani 10 lipca 1949 r., a większość jej mieszkańców opuściła miasto. Pierwsi żydowscy osadnicy przybyli do Lyddy pod koniec 1948 roku, kiedy jej populacja liczyła 1200 osób, w tym 1050 Arabów. W 1949 r. Lydda otrzymała status gminy miejskiej. W 1955 roku, w duchu prototypowego planu wykonanego przez architekta Michaela Bara, żydowscy osadnicy zostali umieszczeni w nowoczesnych domach w północnej części miasta, a ludność arabska we wschodniej. Ten podział trwa do dziś. Nowe części Lyddy kontrastują z jej starożytnym jądrem, które zachowało orientalny charakter i zachowało swoje meczety i kościoły.
Pod koniec 1969 roku jego populacja wynosiła 28 000, w tym 2900 muzułmanów i chrześcijańskich Arabów. W połowie lat dziewięćdziesiątych, ludność wynosiła około 49.500, z około 10.180 nie-Żydów. Do końca 2002 roku liczba ludności wzrosła do 66.500, w tym 18.000 nie-Żydów (26% ludności miasta) i 15.000 nowych imigrantów (głównie z byłego Związku Radzieckiego i Etiopii). Powierzchnia miasta wynosi ok. 4 km2 (10 km2). Wzrost populacji arabskiej, wraz z odejściem weteranów żydowskiej populacji, spowodował napięcia rasowe w mieście i reputację jako narkotykowej stolicy Izraela. Dochód był znacznie poniżej średniej krajowej.
Pobliskie lotnisko, międzynarodowy port lotniczy Izraela dla pasażerów i towarów, został pierwotnie zbudowany przez rząd mandatowy w 1936 roku, z rządem Izraela znacznie rozszerzając swoje obiekty. Służy jako baza domowa dla *El Al Israel Airlines. Nowe odcinki pasażerskie zostały ukończone w 1970 roku. Obecnie znany jako Ben-Gurion Airport, został jeszcze bardziej rozbudowany dzięki budowie i otwarciu imponującego Terminalu 3 w 2005 roku. Około 115.000 pasażerów przewinęło się przez lotnisko w 1950 roku, ponad milion w 1970 roku i pięć milionów w 2004 roku. Lotnisko służyło miastu jako ważne źródło zatrudnienia, podobnie jak Israel Aircraft Industries.
bibliografia:
Press, Ereẓ, s.v.; em, 4 (1962), 430-1 (incl. bibl.); S. Abramsky, Ancient Towns in Israel (1963); Benvenisti, Crusaders in the Holy Land, index. Add. Bibliografia: J.J. Schwartz, Lod (Lydda), Israel. From its Origins Through the Byzantine Period, 5600 b.c.e.-640 c.e. (1991); Y. Tsafrir, L. Di Segni, and J. Green, Tabula Imperii Romani. Iudaea – Palaestina. Maps and Gazetteer (1994), 171; B.-Z. Rosenfeld, Lod and Its Sages in the Period of the Mishnah and the Talmud (1997).
.