Fakty
Opryszczka narządów płciowych jest częstą infekcją przenoszoną drogą płciową (STI; znaną również pod starszym terminem choroby przenoszonej drogą płciową lub STD) w Ameryce Północnej i Europie, a odsetek populacji z tym schorzeniem rośnie na całym świecie.
Jest to infekcja wirusowa narządów płciowych, która może również wpływać na inne części ciała. W Kanadzie nie ma systemu zgłaszania opryszczki, ale dane z USA sugerują, że opryszczka narządów płciowych dotyka około 1 na 6 osób w wieku od 14 do 49 lat. Większość zakażonych osób nie jest nawet świadoma swojego stanu.
Przyczyny
Opryszczka narządów płciowych może być spowodowana przez 1 z 2 typów wirusa opryszczki: herpes simplex 1 (HSV-1) lub herpes simplex 2 (HSV-2). Wirusy te mogą również zakażać usta, powodując zimne owrzodzenia. Większość przypadków opryszczki narządów płciowych jest wywoływana przez HSV-2, jednak HSV-1 również może być za nią odpowiedzialny. Zakażenie HSV-1 narządów płciowych jest często powodowane przez osobę z zimnymi owrzodzeniami uprawiającą seks oralno-genitalny. Zakażenie HSV-2 jamy ustnej jest często powodowane przez osobę uprawiającą seks oralny z osobą z opryszczką narządów płciowych.
Najczęstszą formą przenoszenia zakażenia jest stosunek płciowy. Infekcja może powodować pęcherze, które rzucają wirusy. Ludzie, którzy mają pęcherze są zawsze zakaźne. Jeśli inna osoba ociera się o pęcherz, wirus może przedostać się przez skórę lub błony śluzowe, takie jak pochwa i usta. Jednak nie u wszystkich osób zakażonych zawsze pojawiają się pęcherze skórne, a wirus może być produkowany i rozprzestrzeniany nawet wtedy, gdy nie ma widocznych owrzodzeń lub pęcherzy. Pocałunek może również przenosić wirusa, jeśli błony śluzowe jamy ustnej są zakażone.
Szanse na złapanie opryszczki narządów płciowych zależą przede wszystkim od liczby partnerów seksualnych i od tego, czy stosowano ochronę. Kobiety wydają się być łatwiej zakażone niż heteroseksualni mężczyźni.
Wirusy opryszczki nie mogą być wyeliminowane za pomocą dzisiejszych leków. Wirus infekuje komórki danej osoby i pozostaje z nią przez całe jej życie. Większość czasu, wirus leży uśpiony w korzeniach nerwowych, ale może się reaktywować i przenieść się na powierzchnię skóry od czasu do czasu, powodując nowe wybuchy wrzodów. Te aktywne owrzodzenia mogą rozprzestrzeniać chorobę. Czasami reaktywacja wirusa nie powoduje powstawania pęcherzy, ale dana osoba pozostaje zakaźna, nawet jeśli nie ma widocznych owrzodzeń. Dlatego osoba zakażona bez widocznych objawów, takich jak pęcherze lub owrzodzenia, może nadal zarażać lub przenosić zakażenie na niezakażonego partnera seksualnego. Nazywa się to bezobjawowym rozsiewaniem i powoduje większy odsetek nowych zakażeń opryszczką narządów płciowych.
Objawy i powikłania
Osoby zakażone opryszczką narządów płciowych mogą nie mieć żadnych owrzodzeń ani innych rozpoznawalnych objawów. Kiedy pojawiają się owrzodzenia, są one zazwyczaj bardzo bolesne i tworzą małe skupiska czerwonych plamek lub pęcherzy, które pojawiają się od 4 do 7 dni po kontakcie. Pęcherze te pokrywają się skorupą i goją się w ciągu 2-3 tygodni w przypadku pierwszego epizodu i około 1-2 tygodni w przypadku kolejnych epizodów. Mogą pojawić się w okolicach odbytu, pośladków lub ud, a także na narządach płciowych. Miejsce pojawienia się zależy od aktywności seksualnej, która spowodowała ich przeniesienie.
Odleżynom towarzyszą czasami inne objawy, takie jak:
- ból głowy, gorączka i inne objawy grypopodobne
- ból, swędzenie, mrowienie lub tkliwość wokół narządów płciowych
- bolesne oddawanie moczu
- obrzęknięte czułe punkty w pachwinach i podbrzuszu
Dla wielu osób z opryszczką objawy będą powracać. Powrót objawów nazywany jest nawrotem. Nawroty są bardziej prawdopodobne w przypadku zakażenia HSV-2 niż HSV-1. Ludzie często zauważają objawy ostrzegawcze na kilka minut do kilku dni przed nawrotem, takie jak swędzenie, mrowienie lub uczucie pieczenia w dotkniętym obszarze. Objawy nawrotów są zwykle mniej nasilone i nie trwają tak długo, jak w przypadku pierwszego epizodu. Z biegiem lat nawracające ataki mogą się powtarzać, ale zwykle stają się rzadsze z czasem.
Zakażenie wirusem opryszczki zwiększa szanse na rozprzestrzenianie się wirusa HIV. HSV-2 jest sam w sobie znacznie bardziej niebezpieczny dla osób z AIDS i innych ze słabym układem odpornościowym.
Ciężarne kobiety, które mają opryszczkę narządów płciowych mogą potrzebować cesarskiego cięcia, aby chronić swoje dzieci przed zakażeniem, ponieważ zakażenie może być bardzo szkodliwe dla niemowlęcia.
Postawienie diagnozy
Lekarz może zidentyfikować opryszczkę narządów płciowych pobierając komórki z powierzchni owrzodzenia i wysyłając je do laboratorium w celu potwierdzenia diagnozy.
Można ją również potwierdzić badaniem krwi, które sprawdza obecność przeciwciał, co może być pomocne w identyfikacji zakażenia u osób, które nie mają zmian w narządach płciowych, ale mogły być narażone na zakażenie wirusem HSV.
Leczenie i zapobieganie
Na opryszczkę narządów płciowych nie ma jeszcze lekarstwa. Leki przeciwwirusowe, takie jak acyklowir*, famcyklowir lub walacyklowir, mogą zmniejszyć nasilenie i czas trwania objawów. Leczenie należy rozpocząć jak najszybciej i jest ono najbardziej skuteczne, jeśli rozpocznie się w ciągu pierwszych 24 godzin od wystąpienia objawów.
Po leczeniu epizodu opryszczki narządów płciowych, leki przeciwwirusowe mogą być również stosowane codziennie w celu zapobiegania nawrotom opryszczki narządów płciowych. Leczenie to, określane również jako terapia supresyjna, jest zwykle zarezerwowane dla osób, u których dochodzi do częstszych nawrotów choroby (4 lub więcej razy w roku) lub osób z obniżoną odpornością.
Najlepiej jest unikać wszelkich kremów lub maści, które nie zawierają określonego leku przeciwopryszczkowego. Dotyczy to wszelkich preparatów zawierających kortyzon lub antybiotyki. Te kremy i maści nie pomogą, a w niektórych przypadkach mogą pogorszyć sprawę. Użycie alkoholu spożywczego spowoduje jedynie ukłucie – i to wszystko. Jeśli odczuwasz silny ból lub dyskomfort, lekarz może przepisać ci odpowiedni lek przeciwbólowy.
Inne środki, które ludzie mogą podjąć w celu złagodzenia objawów obejmują:
- używanie soli do kąpieli (takich jak sole Epsom) i zimnych okładów
- utrzymywanie zakażonego obszaru w czystości i suchości
- noszenie luźnej odzieży i bawełnianej bielizny
Ważne jest, aby upewnić się, że zakażenie nie rozprzestrzenia się na inne części ciała. Jednym z bardziej niebezpiecznych obszarów, na które może rozprzestrzenić się wirus opryszczki, jest rogówka oka. Może to prowadzić do ślepoty. Dlatego ważne jest, aby osoby z opryszczką narządów płciowych dokładnie myły ręce po dotknięciu owrzodzeń lub pęcherzyków, a także używały czystych ręczników przy każdym myciu – i nie używały ich ponownie ani nie dzieliły się nimi. Opryszczka narządów płciowych nie rozprzestrzenia się przez deski klozetowe, wanny, baseny lub gorące kąpiele.
Jest kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby zmniejszyć swoje ryzyko złapania opryszczki. Osoby z opryszczką narządów płciowych lub z opryszczką narządów płciowych w wywiadzie powinny poinformować swojego partnera(ów) seksualnego(ych), że mają tę chorobę i podjąć odpowiednie środki ostrożności. Prezerwatywy mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka rozprzestrzeniania się opryszczki narządów płciowych. Podczas seksu oralnego ryzyko wystąpienia opryszczki narządów płciowych można zmniejszyć, zakładając prezerwatywę na penisa lub stosując prezerwatywę przeciętą wzdłuż lub zaporę dentystyczną w okolicy narządów płciowych kobiety. Ważne jest, aby wiedzieć, że prezerwatywy i tamy dentystyczne nie zawsze zapewniają pełną ochronę przed opryszczką, ponieważ nie zawsze pokrywają wszystkie dotknięte obszary skóry.
Lek walacyklowir może również pomóc zmniejszyć ryzyko przeniesienia opryszczki (przekazania jej partnerowi seksualnemu). Powinien być stosowany w połączeniu z bezpieczniejszymi praktykami seksualnymi, takimi jak prezerwatywy i zapory dentystyczne.
Osoby z opryszczką powinny unikać seksu, gdy widoczne są owrzodzenia lub stosować prezerwatywy lub zapory dentystyczne za każdym razem, gdy uprawiają seks. Powinny również skonsultować się z lekarzem, aby dowiedzieć się, czy stosowanie leków zmniejszających ryzyko przeniesienia wirusa będzie dla nich odpowiednim rozwiązaniem.
Jeśli pierwszy epizod opryszczki wystąpi w czasie ciąży, kobieta powinna natychmiast zgłosić się do lekarza w celu omówienia kroków, jakie powinna podjąć, aby zmniejszyć ryzyko przeniesienia opryszczki na dziecko.