Alai

Titus Maccius Plautus, lepiej znany po prostu jako Plautus (właściwie przezwisko oznaczające „płaskostopie”), był, między około 205 a 184 p.n.e., rzymskim pisarzem sztuk komediowych, szczególnie fabulae palliatae, które miały fabułę o tematyce greckiej. Jego sztuki są najwcześniejszymi zachowanymi kompletnymi dziełami teatru łacińskiego i są znane z tego, że dodają do tradycyjnych sztuk komediowych jeszcze więcej skandalicznego komizmu. Plaut jest również uznawany za twórcę charakterystyki postaci i mistrza akrobatyki słownej. Wreszcie, sztuki są bogatym i cennym źródłem informacji na temat współczesnego społeczeństwa rzymskiego.

Dane biograficzne

Detale z życia Plauta są pobieżne i niewiarygodne; nawet jego nazwisko może być po prostu zbiorem przydomków przypisywanych konkretnemu dramaturgowi. Mówi się, że Plaut urodził się w Sarsinie, w Umbrii. Starożytne źródła, obecnie w dużej mierze zdyskredytowane jako czysty wymysł, mówią o jego wczesnej karierze w teatrze, kiedy pracował jako inscenizator, o jego bankructwie w wyniku nieuczciwych przedsięwzięć biznesowych i pracy w młynie, aby związać koniec z końcem.

Dzieła Kompletne Plauta

Przetrwało dwadzieścia kompletnych sztuk Plauta wraz z około 100 liniami Vidularia (Walizka) i fragmentami kilku innych. Dzieła te zostały po raz pierwszy przypisane Plautowi przez rzymskiego uczonego Varro z I wieku p.n.e., a ich tytuły brzmią następująco:

Wczesne dzieła:

• Cistellaria (Komedia szkatułkowa)
• Miles Gloriosus (Żołnierz swawolny)
• Stichus (200 r. p.n.e.)
• Pseudolus (191 r. p.n.e.)

Dalsze dzieła:

• Bacchides (Siostry Bachusa)
• Casina
• Persa (ang. (The Persian)
• Trinummus (Threepence)
• Truculentus (The Ferocious Fellow)

Data/okres nieznane:

• Amphitruo
• Asinaria (Komedia osłów)
• Aulularia (Garnek złota)
• Captivi (Więźniowie)

.

• Curculio (The Weevil)
• Epidicus
• Menaechmi (The Menaechmus Brothers)
• Mercator (The Businessman)
• Mostellaria (Nawiedzony dom)
• Poenulus (Kapłan punicki)
• Rudens (Sznur)

Influencje &Styl

Dzieła te są adaptacjami greckich sztuk z IV w. p.n.e. z okresu Nowej Komedii (a być może także Średniej Komedii) z pewnymi dodatkami komedii łacińskiej, takimi jak pantomima i sprośne żarty. We wcześniejszych sztukach greckich występowały już postacie pierwszoplanowe, a Plaut swobodnie rozbudował role takich postaci jak przebiegły niewolnik, kucharz i pasożyt, nadając im przy okazji pamiętne imiona – na przykład Chrysalus (Goldfinger) z Bachusów.

Fabuły sztuk Plauta są również naciągane do nieprawdopodobieństwa, aby zwiększyć ich komizm. Pomyłki tożsamości i nieporozumienia między postaciami są często wykorzystywane do celów komediowych. Wiele sztuk rozgrywa się w świecie, który jest odwrócony od normy, jak w rzymskim święcie Saturnalia, gdzie przez krótki czas niewolnicy stawali się panami i odwrotnie. Stąd w sztukach Plauta bardzo często przebiegły bohater-niewolnik przychodzi z pomocą młodemu kochankowi i obaj pokonują starego pana. Ponadto, sztuki często mają dwuznaczną moralność, gdzie kochankowie są nieodpowiednio dobrani, a takie postacie jak prostytutki nie są negatywnie przedstawiane.

Plautus stosuje pełen zakres języka od potocznych zwrotów do terminów technicznych i często używa gry słów, aliteracji i kalamburów, aby dostarczyć serię niszczycielskich akrobacji językowych. W sztukach występuje duża różnorodność metrum i muzyki, zwłaszcza w odcinkach cantica – operowych arii i duetów. Plaut często przypomina widzom, że oglądają sztukę teatralną (metateatr), aby wycisnąć ze scen jeszcze więcej komizmu, stosując takie chwyty, jak sygnalizowanie widzom, jak dokładnie przebiega akcja sztuki, czy przypominanie, że akcja rozgrywa się daleko w Grecji.

Dziedzictwo Plutona

Sztuki Plutona po jego śmierci nadal cieszyły się popularnością i były wystawiane w Rzymie jeszcze przez około sto lat. Jego dzieła były również czytane, studiowane i kopiowane przez kolejne stulecia. Najstarszy manuskrypt sztuki Plauta pochodzi z VI w. n.e., a ponowne pojawienie się zaginionych wcześniej manuskryptów sprawiło, że Plaut ponownie stał się popularny w okresie renesansu. Sztuki ponownie zaczęto wystawiać w teatrach, a Plautowi, obok Terencjusza, przypisuje się wpływ na ewolucję europejskiego teatru komicznego i inspirowanie swoimi bogatymi charakterami takich dramaturgów jak Szekspir i Molier. Na przykład Komedia omyłek tego pierwszego pisarza dzieli wiele szczegółów fabuły i postaci z Menechmi Plauta.

Poniżej znajduje się wybór fragmentów sztuk Plauta:

Peniculus: Bogowie pomylili się, kto pierwszy wymyślił zebrania publiczne, to urządzenie do marnowania czasu ludzi, którzy nie mają czasu do marnowania. Powinien istnieć korpus bezczynnych ludzi zapisanych do tego rodzaju działalności. (Bracia Menaechmus, wersy 420-472)

Pseudolus: Najlepiej ułożone plany stu zręcznych ludzi mogą zostać przewrócone na bok przez jedną jedyną boginię, Panią Szczęście. To fakt; tylko bycie w dobrych stosunkach z Panią Fortuną zapewnia człowiekowi sukces i daje mu reputację spryciarza. (Pseudolus, wersy 641-693)

Euclio: Pierwszą rzeczą, która przychodzi mi do głowy, Megadorusie, jest to, że ty jesteś człowiekiem bogatym, człowiekiem wpływowym, a ja jestem człowiekiem biednym, najbiedniejszym z biednych. A drugą rzeczą, która przychodzi mi do głowy, jest to, że dla mnie uczynienie cię moim zięciem byłoby jak zaprzęgnięcie wołu z osłem; ty byłbyś wołem, a ja osłem. Nie mogąc udźwignąć swojej części ciężaru, ja, osioł, leżałbym w błocie, a ty, wół, nie zwracałbyś na mnie większej uwagi, niż gdybym się nigdy nie urodził. Byłbym poza twoją klasą, a moja klasa wyrzekłaby się mnie; gdyby pojawiła się kwestia rozwodu lub coś podobnego, moja pozycja w obu stajniach byłaby bardzo niestabilna. Osły atakowałyby mnie swoimi zębami, a byki swoimi rogami. To proszenie się o kłopoty dla osła, aby awansować do zagrody dla byków. (Garnek złota, wersy 213-256)

Plastycy nie używają już pióra

Aby poprawić umysły porządnych ludzi.

Jeśli was zadowoliliśmy, a nie znużyliśmy,

Jeśli uważacie, że cnota warta jest nagrody,

Drodzy przyjaciele, wszyscy wiecie, co robić…

Po prostu dajcie nam to poznać – i bijcie brawo.

(The Prisoners, epilog)

.