Alai

Dichter Robert Frost gaf ooit de volgende kwinkslag:

“Kijk! Eerst wil ik een persoon zijn. En ik wil dat jij een persoon bent, en dan kunnen we zo intermenselijk zijn als je maar wilt. We kunnen aan elkaars neuzen trekken, allerlei dingen doen.”

Het vuur aanwakkeren

We moeten allemaal het vuur tussen onszelf en anderen aanwakkeren om creatief te kunnen zijn in ons persoonlijke leven en onze carrière. De uitdaging voor mensen met een obsessief-compulsieve stoornis (OCD) is dat zij niet mogen of kunnen zien hoe zij hun vuur veilig kunnen aanwakkeren. In plaats daarvan dreigt het hen en degenen van wie ze houden voortdurend te verbranden, waardoor ze zich schuldig, bang en kwaadaardig twijfelend voelen.

Het trekken aan de neus van de ander lijkt verontrustend en eng. Gevaarlijk. Bijna ondenkbaar.

Gekweld door vuur

Diegenen met OCD worden eerder gekweld dan geïnspireerd door dit vuur. Freud heeft ooit gezegd dat een OCD-patiënt zich schuldig voelt op het niveau dat past bij een massamoordenaar, terwijl hij zich in feite van kinds af aan heeft gedragen als “het meest attente en scrupuleuze lid van de samenleving.”

Ondanks hun vele twijfels en zelfverwijten zullen de meeste clinici je vertellen dat OCD-patiënten tot de intelligentste, gevoeligste, scherpzinnigste en creatiefste mensen behoren met wie je kunt werken. Hoe komt het dan dat mensen met OCD zichzelf op zo’n vervormde manier zien? (In een volgend bericht zal ik het hebben over de uitweg uit de Kafkaiaanse kwelling van OCD).

Een nieuwe kijk op OCD

Ik bekijk Obsessieve-compulsieve stoornis (OCD) vanuit een totaal andere hoek dan de meeste andere clinici. Ik zie het als een temperamentskwestie, een gevoeligheid voor gevoel, moraal en macht. Het is ook een relatieprobleem, het leren balanceren tussen diepgaande en magisch hechte verbindingen met anderen en het vasthouden aan het zelf als een afzonderlijk en gedifferentieerd individu.

Gevoeligheid

Individuen met OCD zijn empathisch – sterk afgestemd op de gevoelens van anderen – en dit stelt hen in staat zich diepgaand, soms bijna telepathisch met anderen te verbinden. Is het verwonderlijk dat zij zich zorgen maken over de magie dat hun gedachten mensen schaden of dat anderen ook hun gedachten kunnen lezen?

Deze gevoeligheid is een zegen, maar ook een uitdaging, omdat zij het gemakkelijk maakt in anderen te vervagen en het besef van de eigen vorm te verliezen. Het maakt het ook gemakkelijk om te vergeten dat je het recht hebt om apart en anders te zijn, om die persoon te zijn waar Frost op zinspeelde.

Zoals de kanarie in de kolenmijn, kunnen mensen met OCD ook onuitgesproken emoties detecteren die minder bewust zijn voor anderen of zelfs actief geminimaliseerd of ontkend worden. Ik ken cliënten met OCD die uitstekend zijn afgestemd op de emotionele en fysieke kwetsbaarheid van hun ouders, hun niet geuite trauma’s, of gewoon de gevoelens en gedachten waarover niet kan of ‘mag’ worden gesproken. Zonder hulp om dit in taal om te zetten of bevestiging van hun realiteit, is het gemakkelijk voor deze intuïties en instincten om te morphen in obsessionele twijfels en zorgen in plaats van te bloeien in creatieve bijdragen.

Verantwoordelijkheid

Zich zo bewust van wat onderdrukt of onderdrukt wordt, voelen zij zich ook bovenmatig verantwoordelijk om iets te doen om het beter te maken (of schuldgevoel omdat zij iets niet doen). Omdat ze het kunnen waarnemen, moeten ze er iets aan doen, al is het maar in hun eigen geest. En dit, begrijpelijk, laat hen in conflict.

Het zet hen ook onder druk om het goed te maken. En dus worden ze vooral bezorgd om moreel, goed en zuiver te zijn. Daarbij proberen ze het normale vuur van emoties te onderdrukken, en proberen ze hun eigen rommelige menselijkheid te overstijgen door vooral gewetensvol te zijn in daad en gedachte.

Het is niet alleen dat ik niet te assertief of agressief moet worden, maar ik had het ook niet eens moeten overwegen. Als ik dat wel doe, is dat des te meer een bewijs dat ik fout en schuldig ben, zo luidt het perfectionistische innerlijke script van de OCD-lijder.

Macht

Omdat ze gevoelig zijn voor pijn, zijn mensen met OCD zich ook scherp bewust van het gebruik en misbruik van macht, en zien die, net als vuur, weer in de eerste plaats als een destructief instrument. In plaats van in staat te zijn deze energie te mobiliseren in de gezonde diensten van zichzelf, boemerangt agressiviteit terug op zichzelf in de vorm van opdringerige gedachten van geweld, seksueel taboe materiaal, of elke andere ‘onzuivere’ herkauwen.

Veel mensen die aan OCD lijden, kunnen zich herinneren dat ze van jongs af aan obsessies hadden over de angst om iemand van wie ze houden te verliezen, over de angst voor hun ziekte, of zelfs over de angstaanjagend gewelddadige gedachten in hun eigen hoofd die hen zouden kunnen overvallen.

Het vasthouden aan zichzelf

OCD doet het ‘vuile werk’ van het opkomen voor zichzelf. De ironie is dat OCD-symptomen eigenlijk de slimme manier van de psyche zijn om te proberen grenzen te stellen. Ze doen dat op zo’n manier dat ze een ander niet kwetsen en een gevoel van innerlijke controle behouden. Zo had ik eens een cliënt die speels werd geduwd door een vriend maar het begon te voelen alsof het te veel werd. In plaats van zich op dat moment te laten gelden, begon haar OCD symptoom de overhand te nemen en probeerde haar ervan te overtuigen dat als dit niet zou stoppen ze spoedig hersenletsel zou oplopen.

Het OCD-symptoom wordt voor het individu een manier om zich enigszins gezond af te zonderen en het ‘excuus’ te hebben van de dwang: “Je moet stoppen, want als je dat niet doet, zegt mijn OCD dat ik hersenbeschadiging zal oplopen.” Ik ben het niet die eist dat je stopt, het is mijn OCD. Met andere woorden, het vuur dat we allemaal nodig hebben om ons te uiten en te doen gelden, wordt gecoöpteerd door de OCD zelf.

Een soortgelijk voorbeeld komt voor wanneer iemand een OCD-opflakkering heeft en eist dat mensen onmiddellijk hun handen wassen. Vaak is er op de achtergrond een verlangen naar meer ruimte of controle, en het symptoom stormt binnen om daarover te helpen onderhandelen.

Individuen met OCD voelen zich vaak niet gerechtigd tot hun eigen ruimte en mening. Merk op hoe snel zij aan zichzelf twijfelen en de behoefte voelen aan geruststelling van anderen om hun mening kracht bij te zetten of te bekrachtigen. Mensen met OCD hebben vaak het gevoel dat ze ervoor moeten zorgen dat anderen het goed met hen voor hebben, zodat zij het zelf ook goed met zichzelf kunnen vinden. Tegelijkertijd kunnen ze daardoor niet die aparte persoon zijn die ze nodig hebben om ‘zo eigengereid te zijn als ze zelf willen’.

Verbinden met het creatieve vuur

Ik vertel mijn cliënten met OCD vaak dat het onze taak is om te onthouden dat vuur geweldig kan zijn, zolang het maar op de juiste manier is verbonden. Kijk maar naar een auto. Het is een geavanceerd explosie-apparaat dat een manier heeft gevonden om zijn energie te gebruiken voor momentum in plaats van vernietiging.

Het doel van OCD-behandeling is om te helpen het vuur weer te verbinden en het te verplaatsen van OCD-gedachten en dwang naar creatief momentum. Met andere woorden, het gaat erom de onderliggende gedachten en gevoelens te herkennen – zelfs als ze aanvankelijk angst oproepen – en steun te krijgen bij het vertalen ervan in een betere balans van het respecteren van jezelf en de mensen van wie je houdt.

Pas dan kunnen we OCD niet alleen als een last zien, maar als een boodschapper om ons weer te verbinden met ons ware creatieve doel.