Alai

Jonathan Körner

Een van de verantwoordelijken voor de rijkdom van Florence was Cosimo de’ Medici, die in de jaren 1430 de familiebank overnam. De bank van de Medici innoveerde op het gebied van boekhouden, debet- en creditrekeningen en door het beheren van het vermogen van de rijken, werden ze zelf rijk. De commerciële ontwikkeling bracht welvaart. Geld en goederen stroomden Italië binnen vanuit de hele wereld en Italië was rijk. Een van de factoren die de Renaissance in Italië veroorzaakten was deze rijkdom en het mecenaat van rijke mensen als de Medici. Maar dat was niet alles. Er was nog een andere belangrijke factor: de ontdekking van het verleden. De aflevering van de Tides of History podcast over de Renaissance gaat daar dieper op in.

Toen de steden rijker werden, werd er geïnvesteerd in kunst, onderwijs en architectuur. De verstedelijkte Italianen, die zich hadden omgevormd tot een ideeënmaatschappij, hadden veel vragen over dergelijke onderwerpen en zij vonden hun antwoord in het oude Rome. Het bood hun houvast op het gebied van onderwijs, taal en kunst, politieke ideologie. Er was een verlangen naar het verleden en het was een tijd van wedergeboorte en het oude was respectabel omdat het al eerder was beproefd.

De Italianen begrepen dat er een glorieus verleden was en daarna een val. Romeinse concepten waren meer dan een halve millennia blijven bestaan en waren duurzaam en de eerbied voor het Romeinse verleden verspreidde zich overal. Deze herontdekking veroorzaakte een culturele revolutie en vanuit Italië verspreidde deze zich in een groter Europa en bevrijdde Europa van zijn duistere verleden in wat zij de Verlichting noemden. (Maar wat ze deden was de rest van de wereld tot slaaf maken en dus moet de Europese vooruitgang met een grote zak zout worden bekeken)

Een nieuw boek over Leonardo da Vinci gaat dieper in op het idee van de invloed van het Romeinse verleden. Cosimo de’ Medici was geschoold in de Griekse en Romeinse literatuur en was een verzamelaar van oude manuscripten. Brunelleschi, een architect, reisde naar Rome en bestudeerde de klassieke ruïnes. Ze maten koepels, bestudeerden grote gebouwen en lazen de werken van oude Romeinen zoals Vitruvius. Leonardo bestudeerde Vitruvius en was gefascineerd door zijn gedetailleerde studie van de menselijke verhoudingen. Deze belangstelling voor het antieke verleden deed de geschriften van Plinius de Oudere herleven, die kunstenaars prees die de natuur nauwkeurig weergaven. De koepels, realistische weergave van de ruimte, perspectief, weergave van menselijke vormen – alles werd beïnvloed door Rome.

Waarom vond de Renaissance plaats in Italië en niet elders. Het was niet alleen rijkdom en de herontdekking van de klassieken die de Renaissance veroorzaakten. Er was een herontdekking van de oude klassieken in de 9e eeuw en later opnieuw in de 12e. Maar wat de herontdekking in de 14e eeuw anders maakte, was de diepgang en de schaal waarop men zich in de klassieken verdiepte. Midden- en Noord-Italië was stedelijk. Terwijl er ten noorden van de Alpen slechts vijf steden waren met meer dan 40.000 inwoners, waren er alleen al in Toscane twee met 100.000 inwoners Er waren veel steden omgeven door het platteland. In de 9e en 12e eeuw was slechts een miniem deel van de bevolking geletterd. Vergeleken daarmee was de geletterdheid in het 14e eeuwse Italië hoog. Dat bracht een ideeënmaatschappij voort in plaats van een kleine groep intellectuele elite.

PS: Lessen van de Renaissance voor India