Ważki i damulki (Order: Odonata)

Fotografia samca błękitka zwyczajnego (_Enallagma cyathigerum_).

Mężczyzna błękitka zwyczajnego (Enallagma cyathigerum)

Zakon Odonata, czyli ważki i damulki, zawiera niektóre z najpiękniejszych i najbardziej rzucających się w oczy owadów w Wielkiej Brytanii. W okresie letnim, szybki lot naszych większych gatunków i ich wykwintne ubarwienie są zobowiązane do przyciągnięcia naszej uwagi. Wiele odcinków wody, takich jak jeziora, rzeki, stawy i bagna, przyciągnie niektóre z tych dużych owadów, które można zobaczyć na skrzydłach podczas ciepłych słonecznych dni lata. Jako takie, są one wśród naszych najbardziej znanych bezkręgowców.

Wiele z naszych rodzimych gatunków jest dużych, podczas gdy nawet mniejsze bardziej delikatne gatunki są nadal wystarczająco duże dla nas, aby docenić ich piękno bez potrzeby powiększania.

Nimfy większości gatunków są dość łatwe do hodowli w ich późniejszych stadiach, a nimfy są fascynujące do obserwacji. Sprzęt potrzebny do badania tych owadów jest prosty i zazwyczaj niedrogi.

Liczba brytyjskich gatunków jest wystarczająco mała, obejmująca tylko 45, aby być również przedmiotem zainteresowania tych, którzy badają inne większe grupy owadów.

Odonata należą do najstarszych grup owadów znanych i nie są blisko spokrewnione z żadnym innym istniejącym zakonem. Największym znanym owadem jest skamieniała ważka Meganeura monyi, która miała rozpiętość skrzydeł około 30cm.

Główne cechy ważek i damselflies

Dwie pary skrzydeł o podobnej wielkości i mają ciemny znak, lub pterostigma, w pobliżu wierzchołka każdego z nich.
Długie i smukłe odwłoki
Duże głowy
Bardzo duże oczy złożone
Małe, włosowate czułki

Zdjęcie dorosłego samca ważki szerokolistnej Chaser (_Libellula depressa_).

Zdjęcie dorosłego samca ważki Chaser (Libellula depressa)

Cykl życiowy

Małe żółtawe jaja są składane bezpośrednio do wody lub wkładane do roślin wodnych, pływających szczątków lub błota. Samce wielu gatunków pomagają trzymając się samic, a następnie wyciągając je ponownie w powietrze.
Nimfy wodne zajmują od jednego do pięciu lat, aby zakończyć swój rozwój, w zależności od gatunku. Podobnie jak osobniki dorosłe, są one mięsożerne, żerując na wielu formach fauny wodnej. Ofiara jest chwytana w duże, przypominające szczypce rozszerzenia ich dolnej wargi, znane jako „maska”.
Po pełnym rozwinięciu nimfa staje się niespokojna, przestaje żerować i ostatecznie wybiera odpowiednią łodygę rośliny i wypełza z wody, osiadając daleko od powierzchni. Ostatecznie, skóra pęka wzdłuż grzbietu i dorosły owad walczy się, zwykle w nocy lub bardzo wcześnie rano. Wkrótce skrzydła zaczynają się rozwijać, a po wyschnięciu dorosły jest gotowy do lotu. Pełne ubarwienie następuje zwykle dopiero po kilku dniach. Dorosłe Odonata można spotkać od kwietnia do listopada, przy czym okres życia osobnika trwa nie dłużej niż kilka tygodni.
Dorosłe Odonata są wyłącznie entomofagiczne (jedzą owady), łapią swoje ofiary na skrzydłach i chwytają wszystko, co jest wystarczająco małe, aby mogły się z tym zmierzyć.
Pokoje odbywają się na ziemi lub wśród liści, w zależności od gatunku. Samiec chwyta samicę za tylną część szyi lub słyszy za pomocą specjalnych wyrostków odbytowych, podczas gdy samica zakrzywia odwłok tak, że jej aparat parowania może wejść w kontakt z jego aparatem, pod drugim segmentem brzusznym.

Istnieją 2 podrzędy występujące na Wyspach Brytyjskich:

Anisoptera, czyli ważki, charakteryzują się posiadaniem skrzydła tylnego wyraźnie szerszego u podstawy niż skrzydło przednie. Ponadto, oczy spotykają się na szczycie głowy z wyjątkiem jednego gatunku i odpoczywają z ich skrzydła rozciągnięte płasko.
The Zygoptera, lub damselflies, są mniejsze bardziej delikatne owady z podobnymi skrzydłami przednimi i tylnymi, mają szeroko rozdzielone oczy i odpoczywają z ich skrzydła złożone nad ich abdomens.

Zbieranie dorosłych jest najlepiej podjęte z wykorzystaniem dużej sieci na długim uchwycie. Są bardzo zdolne do latania, będzie to wymagało umiejętności i zwinności, lub znacznego szczęścia. Przechwytywanie jest najlepiej wpływać z góry i z tyłu. Zazwyczaj są one przypinane i ustawiane w taki sam sposób jak Lepidoptera, jeśli potrzebna jest kolekcja ustawionych okazów – opublikowano doskonałe przewodniki identyfikacyjne, co oznacza, że zbieranie jest zazwyczaj niepotrzebne.

Nimfy zbiera się za pomocą specjalnej sieci do wody lub stawu, przeczesując zanurzoną roślinność i szczątki, a następnie przeszukując zawartość sieci. Niepożądane przedmioty i śmieci powinny być zwrócone do wody, a nimfy zabrane do domu w szczelnych pojemnikach. Innym sposobem na pozyskanie nimf do kolekcji suszonej jest zebranie pustych skórek nimf pozostałych po wynurzeniu się osobników dorosłych. These can be found by searching suitable bankside vegetation.

Even some eminent scientists can be surprised by the size of some adult dragonflies as this quote from Richard Feynman, physicist and Nobel laureate, shows:

So one day I was on the beach, and I’d just read this book that said dragonflies don’t sting. Pojawiła się igła do cerowania (ważka) i wszyscy krzyczeli i biegali dookoła, a ja po prostu tam siedziałem.

„Nie martw się!” powiedziałem. „Igły do szycia nie kłują!”

To coś wylądowało na mojej stopie. Wszyscy krzyczeli i był wielki bałagan, bo ta igła do cerowania siedziała na mojej stopie. A ja byłem tam, ten naukowy cud, mówiąc, że to nie będzie mnie użądlić. Jesteście pewni, że to jest historia, która wyjdzie na jaw, że mnie użądli – ale tak się nie stało. Książka miała rację. Ale trochę się spociłem.

Alai