Paleoantropologen graven voorzichtig de overblijfselen op van vijf oeroude individuen, ontdekt in wat eens een grote grot was. De grot in wat nu bekend staat als de Jebel Irhoud site in Marokko werd in de loop der eeuwen bedolven onder lagen van rots en sediment. Shannon McPherron/Nature hide caption
toggle caption
Shannon McPherron/Nature
Paleoantropologen graven voorzichtig de resten op van vijf oude individuen, ontdekt in wat eens een grote grot was. De grot in wat nu bekend staat als de Jebel Irhoud site in Marokko raakte in de loop der eeuwen bedolven onder lagen rots en sediment.
Shannon McPherron/Nature
Een team van Europese en Marokkaanse wetenschappers heeft de fossiele resten gevonden van vijf individuen die volgens hen de oudste moderne mensen (Homo sapiens) zijn die ooit zijn gevonden.
In een afgelegen gebied in Marokko genaamd Jebel Irhoud, in wat eens een grot was, vond het team een schedel, botten en tanden van vijf individuen die ongeveer 315.000 jaar geleden leefden. De wetenschappers vonden ook vrij geavanceerde stenen werktuigen en houtskool, wat wijst op het gebruik van vuur door deze groep.
De bewering van de onderzoekers is echter controversieel, omdat antropologen nog steeds debatteren over welke fysieke kenmerken de moderne mens precies onderscheiden van onze meer primitieve voorouders.
3-D kaak
Virtuele paleoantropologie is in staat om vervormingen en fragmentaties van fossiele specimens te corrigeren. Deze reconstructie van de onderkaak van het Marokkaanse specimen bekend als Irhoud 11 maakt de vergelijking mogelijk met archaïsche hominins, zoals Neanderthalers, alsook met vroege vormen van anatomisch moderne mensen.
Credit: Jean-Jacques Hublin, MPI-EVA Leipzig
Archaïsche vormen van de mens – andere, vroegere soorten van Homo – zijn meer dan een miljoen jaar geleden ontstaan. Hoe en wanneer onze soort – Homo sapiens – precies is geëvolueerd, is een mysterie. Tot nu toe waren de oudst bekende botten die algemeen als Homo sapiens werden erkend, afkomstig van mensen die ongeveer 200.000 jaar geleden in Oost-Afrika leefden. De nieuwe ontdekking in Marokko zou de datum voor het ontstaan van onze soort nog eens 100.000 jaar naar achteren schuiven.
Jean-Jacques Hublin leidt de afdeling menselijke evolutie aan het Duitse Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie. Hij leidde het team dat een schedel, beenderen en stenen werktuigen vond.
De paleoantropoloog Jean-Jacques Hublin van het Max Planck Instituut bekijkt de nieuwe vondsten in Jebel Irhoud, in Marokko. De oogkassen van een verbrijzelde menselijke schedel van meer dan 300.000 jaar oud zijn zichtbaar net voorbij zijn vingertop. Shannon McPherron/Nature hide caption
toggle caption
Shannon McPherron/Nature
Max Planck Institute paleoantropoloog Jean-Jacques Hublin bekijkt de nieuwe vondsten bij Jebel Irhoud, in Marokko. De oogkassen van een verbrijzelde menselijke schedel van meer dan 300.000 jaar oud zijn zichtbaar net voorbij zijn vingertop.
Shannon McPherron/Nature
“Dit materiaal vertegenwoordigt de wortel van onze soort, de oudste Homo sapiens ooit gevonden in Afrika of elders,” zegt hij.
Het is een grote claim, in detail beschreven in Hublin’s verslag woensdag in het tijdschrift Nature. Anderen in zijn vakgebied zijn sceptisch, onder wie paleoantropoloog Rick Potts, die het programma over de oorsprong van de mens leidt in het Smithsonian’s Museum of Natural History. Hij zegt dat sommige kenmerken van de schedel, vooral de langgerekte schedel en de vorm van het gezicht, suggereren dat het een primitievere voorouder van de moderne mens zou kunnen zijn.
“De nieuwe vondsten uit Marokko zijn een soort momentopname in dat hele overgangsproces van archaïsch naar ons,” zegt Potts. Hij vermoedt dat het een momentopname is uit een periode vlak voordat de moderne mens evolueerde.
Dit is een veelgehoord argument in de antropologie – waar past een nieuw ontdekt fossiel, vooral een met een mix van oude en modernere kenmerken, in de borstelige stamboom van de menselijke voorouders?
Deze samengestelde reconstructie van wat de ontdekkers geloven dat het vroegst bekende Homo sapien fossiel is, is gebaseerd op scans van meerdere specimens. De virtuele afdruk van de hersenen (blauw) geeft aan dat de vorm van de hersenen, en mogelijk ook de hersenfunctie, zich binnen de Homo sapien-lijn heeft ontwikkeld, aldus de wetenschappers.
Credit: Philipp Gunz, MPI EVA Leipzig
Chris Stringer, een antropoloog aan het London’s Museum of Natural History, zegt dat zelfs als de Marokkaanse schedel een beetje een mengelmoes is van moderne en archaïsche kenmerken, het nog steeds een van ons is. “Naarmate de evolutie vordert en we verder teruggaan in de tijd,” zegt hij, “zullen ze minder op moderne mensen gaan lijken. … Ze hebben gezichten die echt op grotere versies van onze gezichten lijken.”
Stringer en Hublin suggereren dat de langgerekte schedel, of hersenschors, een van de laatste dingen in de menselijke lijn kan zijn geweest om te evolueren naar hoe het er nu uitziet (meer bolvormig, zoals antropologen het beschrijven), misschien omdat de hersenen meer verbindingen groeiden en geavanceerder werden.
Wat nu meer dan ooit duidelijk is, is dat de voorouders van de mensheid, en uiteindelijk de vroege vormen van “ons”, overal in Afrika opdoken. Ze ontwikkelden zich in oostelijk Afrika, zuidelijk Afrika en nu, blijkbaar, noordelijk Afrika. En het wordt steeds duidelijker dat deze voorouders zich over het hele continent verplaatsten, waarbij zowel gereedschapstechnologie als genen werden uitgewisseld.
“Als er een ‘Tuin van Eden’ was,” zegt Hublin metaforisch, “dan is het Afrika. Dus de Hof van Eden is even groot als Afrika.” En uiteindelijk, na al die evolutionaire experimenten op de menselijke vorm, evolueerde de huidige vorm – ergens nog te bepalen.