Met dank aan Scratch.
Inleiding
De meningen in Australië zijn verdeeld over de vraag of we een Bill of Rights moeten aannemen. Hoewel ik voorstander ben van de goedkeuring van een dergelijke Bill of Rights om redenen die ik zal uiteenzetten, zijn er houdbare argumenten om de dingen te laten zoals ze zijn. Deze argumenten moeten worden gezien tegen de achtergrond van recente gebeurtenissen hier en in het buitenland, gebeurtenissen die de aandacht hebben gevestigd op tekortkomingen in de Australische bescherming van individuele rechten.
Het pleidooi voor een Bill of Rights
Australië staat nu alleen in de westerse wereld als een rechtsgebied zonder een algemene Bill of Rights, grondwettelijk verankerd of op wetgeving gebaseerd. Gegarandeerde of afgekondigde individuele rechten zijn niet langer grotendeels een Europees verschijnsel, zoals gedacht werd door Engelse en Australische juristen toen de Australische grondwet in werking trad aan het begin van de 20e eeuw. Een Bill of Rights is nu een centraal kenmerk van de constitutionele of publiekrechtelijke regelingen van andere belangrijke rechtsgebieden die de traditie van de common law delen – het Verenigd Koninkrijk zelf, de Verenigde Staten, Canada en Nieuw-Zeeland, om er vier te noemen. Dit zijn de landen waarmee wij onszelf het vaakst vergelijken. Zij delen ons juridisch, historisch en cultureel erfgoed en een systeem van democratisch bestuur. Toch hebben zij het nodig of wenselijk gevonden de wil van de meerderheid te temperen door te voorzien in aanvullende bescherming van individuele rechten, juist om de reden dat noch het gewoonterecht noch het politieke proces deze voldoende beschermen.
De nadruk op bescherming van mensenrechten en fundamentele vrijheden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog kwam voort uit de noodzaak minderheden en individuen te beschermen tegen discriminatie en onderdrukking op grond van ras, godsdienst of andere gronden en de rechten en vrijheden van individuen te beschermen tegen de allesoverheersende uitoefening en misbruik van staatsmacht.
Hoewel de dreiging van het terrorisme de landen er terecht toe heeft gebracht speciale en verregaande veiligheidsregelingen te treffen, hebben wij gezien hoe gemakkelijk het politieke proces bereid is de fundamentele rechten van het individu in gevaar te brengen en procedures toe te staan die niet in overeenstemming zijn met de fundamentele elementen van de rechtsstaat. Voorstellen van de regering voor langdurige detentie van verdachten zonder enige of snelle toegang tot de rechter en een kennelijke onwil om een zinvolle rechterlijke toetsing van de detentie van verdachten te aanvaarden, zijn kenmerken geweest van de zogenaamde oorlog tegen het terrorisme.
Politici hebben een sterk overlevingsinstinct. Zij willen graag aan de kant blijven staan van het sentiment onder het volk, zeker wanneer dat sentiment is aangewakkerd door door de media aangewakkerde bezorgdheid over bedreigingen van de veiligheid. Geen enkele politicus wil het etiket “zwak voor veiligheid” opgeplakt krijgen. Het politieke proces is dus bereid compromissen te sluiten over grondrechten en over de rechtsstaat om de indruk te wekken dat politici het terrorisme hard aanpakken. Dit kan ertoe leiden dat het statuut de bescherming van de grondrechten en de basiselementen van de rechtsstaat van het gemene recht verdringt. Deze bereidheid om compromissen te sluiten ten aanzien van de grondrechten blijft niet beperkt tot bedreigingen van de veiligheid, waarvoor de rechtvaardiging sterker kan lijken.
Een dergelijke situatie doet zich weliswaar niet vaak voor, maar het feit dat zij zich kan voordoen was voldoende om het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Canada en Nieuw-Zeeland ertoe te brengen de mensenrechten en de fundamentele vrijheden te beschermen, hetzij door in de grondwet verankerde garanties, hetzij door middel van wetgeving.
De belangrijkste argumenten voor een Bill of Rights zijn
– het zou Australië op één lijn brengen met de rest van de wereld; en
– het zou individuele grondrechten beschermen tegen inmenging door de politiek (wetgevende en uitvoerende).
Andere voordelen zijn
– een principiële rechterlijke besluitvorming zou in de plaats komen van politieke compromissen; en
– bij de besluitvorming van de regering en de overheid, over beleid en andere kwesties, zou noodzakelijkerwijs nauwgezet rekening worden gehouden met de fundamentele individuele rechten.
Het pleidooi tegen een Bill of Rights
De belangrijkste argumenten tegen een Bill of Rights zijn –
– de wil van de meerderheid moet prevaleren, ongeacht de omstandigheden;
– er is geen behoefte aan een verdere bescherming van de grondrechten;
– een Bill of Rights is vreemd aan onze tradities;
– een Bill of Rights geeft te veel macht aan de rechters; en
– een Bill of Rights zal of kan de kosten opdrijven.
Commentaar
Een grondwettelijk verankerd wetsontwerp zou de rechters zeker meer macht geven dan zij hebben. Het zou de rechters in staat stellen het Parlement te overrulen. Maar een op statuten gebaseerd wetsvoorstel, waar ik voorstander van ben, zou dat resultaat niet hebben; het zou de rechters hun gewone taak laten om de door het Parlement gemaakte wetten te interpreteren, maar in het licht van de Bill of Rights. Een Bill of Rights in deze vorm kan door het Parlement worden gewijzigd. Het Parlement heeft ook de mogelijkheid om op elk moment door specifieke en duidelijke bewoordingen wettelijke rechten terzijde te schuiven of te kwalificeren. Maar als het Parlement deze weg inslaat, moet het de gevolgen van zijn wetsvoorstel voor de door de Bill beschermde rechten onder ogen zien en specifiek op die gevolgen ingaan. Het kan de kwestie niet gewoon onder het tapijt vegen of de rechten uitsluiten of kwalificeren met vage en algemene bewoordingen.
De ervaring van het Verenigd Koninkrijk met de Human Rights Act 1998 wijst er niet op dat deze heeft geleid tot een significante toename van het aantal rechtszaken. De ervaring van Nieuw-Zeeland kan anders zijn.
De ervaring in andere landen bevestigt ook de les van de geschiedenis – dat de rechten van individuen beter beschermd worden door rechters dan door politici. Politici en bestuurders houden zich in de eerste plaats bezig met de uitoefening van de regeringsmacht en het regeringsbeleid. Rechters houden zich in de eerste plaats bezig met de rechten van het individu. Dat is waar het in rechtszaken om gaat.
Ten slotte moet een Bill of Rights beperkt blijven tot een aantal elementaire burgerlijke en politieke rechten, zoals de vrijheid van meningsuiting, zoals Nieuw-Zeeland heeft gedaan. Sociale en economische rechten, die uiterst omstreden zijn en in wezen eerder voor politieke dan voor rechterlijke beoordeling in aanmerking komen, zouden er niet onder moeten vallen.