Alai

Op een bepaald moment in hun volwassen leven zullen de meeste Amerikanen vrijwillig, en vaak openlijk en trots, een monogame intieme relatie aangaan. Na verloop van tijd zal ruwweg de helft van hen afdwalen en heimelijke relaties buiten het paar hebben.

De populaire opinie schrijft ontrouw vaak toe aan karakterfouten of relatiegebreken: mensen gaan vreemd omdat ze zwak of egoïstisch zijn; of ze gaan vreemd omdat hun relatie niet op één lijn zit, stagneert of rafelig is.

Deze verklaringen zijn verheugend in hun impliciete ondersteuning van de sociale conventie: monogamie is de sociale norm, het ideaal en de verwachting. Degenen die hiervan afwijken of er niet in slagen dit te handhaven, moeten devianten of mislukkelingen zijn.

Tekortverklaringen zijn ook intuïtief logisch. Het relatiegedrag van een persoon zou iets te maken moeten hebben met wie die persoon is en hoe de relatie verloopt. Psychologisch onderzoek heeft in de loop der jaren inderdaad aangetoond dat zowel individuele kenmerken als relationele factoren een rol spelen bij het vormgeven van beslissingen over ontrouw. Narcistische mannen hebben bijvoorbeeld meer kans op affaires dan gewetensvolle, en minder tevreden getrouwde partners kiezen eerder voor ontrouw.

Helaas worden deze verklaringen voor ontrouw ondermijnd door de opeenstapeling van onderzoeksgegevens die aantonen dat persoonlijke of relationele disfunctie noch noodzakelijk noch voldoende is om ontrouw te verklaren. Ontrouw is niet gebonden aan leeftijd, klasse, ras en persoonlijkheid. Buitenechtelijke intieme relaties duiden niet noodzakelijkerwijs op een lage intelligentie, een zwak karakter of een demente persoonlijkheid (zie: Albert Einstein, George Washington, Thomas Jefferson, FDR, MLK, Picasso, Frida Kahlo, Cleopatra, etc.). Het is ook geen teken van echtelijke ellende. Veel van de mensen die affaires hebben, melden dat hun huwelijk bevredigend is. De meesten van hen wensen hun huwelijk niet te verlaten.

De gegevens laten ook zien dat ontrouw een overkoepelende term is waaronder veel verschillende gedragingen en motieven zijn samengebracht. Sommige affaires zijn vooral emotioneel, terwijl andere vooral op seks gericht zijn; sommige vinden volledig online plaats, terwijl andere gepaard gaan met echte rendez-vous. Sommige affaires zijn van korte duur, terwijl andere tientallen jaren duren. Sommige deelnemers ervaren de geheimzinnigheid van hun ontmoetingen als een opwinding, anderen als een marteling. De psycholoog Offer Zur heeft niet minder dan elf verschillende soorten affaires geïdentificeerd, waaronder conflictvermijdende, existentiële en exit-affaires.

Toevoegend aan het rumoer is het feit dat niet iedereen het eens is over wat kwalificeert als echte ontrouw. Bijvoorbeeld, terwijl 97% van de respondenten in een recente enquête het erover eens dat geslachtsgemeenschap was zeker vreemdgaan, slechts ongeveer 50% dacht diepe emotionele band kwalificeerde als zodanig.

De gegevens tonen aan dat veel meer Amerikanen affaires hebben dan de praktijk openlijk goedkeuren. De meeste mensen die een verhouding hebben, ervaren er innerlijke onrust over. Tot op zekere hoogte is die onrust een kenmerk van onze psychologische architectuur, die tegengestelde verlangens met elkaar in evenwicht moet brengen. We willen orde, stabiliteit, trouw en voorspelbaarheid. Maar we zoeken ook verandering, nieuwigheid, sensatie, autonomie en spontaniteit. Een thuis waaruit je niet weg kunt, is geen thuis maar een gevangenis. Een reiziger zonder thuis om naar terug te keren is geen reiziger maar een vluchteling.

Een erkenning van deze inherente spanning ligt ten grondslag aan het argument van de populaire seksuele opvoeder en docent Esther Perel, die beweert dat een zekere mate van emotionele autonomie essentieel is voor seksuele passie om te gedijen tussen toegewijde partners, en dat affaires een nuttig doel kunnen dienen in onze interpersoonlijke reis. “Affaires kunnen ons veel leren over relaties – wat we verwachten, wat we denken te willen, en waar we recht op hebben. Ze openen de deur naar een dieper gesprek over waarden, de menselijke natuur en de kwetsbaarheid van eros, en dwingen ons om te worstelen met een aantal van de meest verontrustende vragen: Hoe onderhandelen we over het ongrijpbare evenwicht tussen onze emotionele en onze erotische behoeften? Is bezitsdrang inherent aan de liefde of een archaïsch overblijfsel van het patriarchaat? Is het echt zo dat wat we niet weten geen pijn doet? Hoe leren we opnieuw te vertrouwen? Kan liefde ooit meervoudig zijn?”

• The Challenges of Infidelity
• Find a therapist near me

In feite kan onze ambiguïteit over ontrouw, de moeilijkheid om ofwel echt te omarmen ofwel weerstand te bieden aan haar krachtige cocktail van extase en verwoesting, spreken tot een diepe waarheid over de aard van de menselijke liefde. Zoals Freud had opgemerkt, zijn onze liefdesrelaties inherent ambigu. Toen hij (in zijn boek, Totem en Taboe) de diagnose stelde van het schuldgevoel van een nabestaande weduwe als een uitdrukking van haar onbewuste vijandigheid jegens haar overleden echtgenoot, schreef Freud: “Een dergelijke vijandigheid, verborgen in het onbewuste achter tedere liefde, bestaat in bijna alle gevallen van intensieve emotionele trouw aan een bepaald persoon, het vertegenwoordigt inderdaad het klassieke geval, het prototype van de ambivalentie van menselijke emoties.”

We hebben een hekel aan de mensen van wie we houden, voor een groot deel omdat we door van hen te houden hen de macht geven om ons te kwetsen, en we hebben een hekel aan degenen die de macht hebben om ons te kwetsen. Extra-paar verstrengelingen zijn een weg waarlangs die wrok zich kan uiten. Recent onderzoek van Christin L. Munsch van de Universiteit van Connecticut heeft bijvoorbeeld aangetoond dat economische afhankelijkheid de kans vergroot dat de afhankelijke partner vreemdgaat.

“De bevindingen,” zei de auteur, “geven aan dat mensen zich graag relatief gelijkwaardig voelen in hun relaties. Mensen voelen zich niet graag afhankelijk van een ander.”

Dergelijke psychologische verklaringen zijn verhelderend, maar de mens is niet zuiver of alleen psychologisch. Onze psychologie is gevormd langs biologische parameters en ingebed in een sociaal milieu. Meer recentelijk zijn pogingen om intieme relaties buiten het paar te begrijpen uitgebreid om rekening te houden met zowel biologische als culturele factoren.

Op biologisch gebied hebben evolutionaire psychologen betoogd dat, gezien de constante prevalentie ervan door de geschiedenis heen en over de hele wereld, ontrouw moet worden gezien als een aanpassing, een neiging die voortplantingsvoordelen oplevert voor zowel mannen als vrouwen. Voor mannen is het een manier om hun zaad te verspreiden. Voor de vrouwtjes, een manier om superieur sperma te stelen voor hun nageslacht.

In deze geest heeft de onderzoekster Helen Fisher voorgesteld dat de mens drie verschillende hersensystemen heeft geëvolueerd die verband houden met paren. 1) De geslachtsdrift, die grotendeels willekeurig is en ons motiveert om seks te zoeken met een breed scala van partners; 2) romantische liefde, die werkt om onze paringsenergie te richten op specifieke partners, en, 3) het hechtingssysteem, dat paringsparen in staat stelt om bij elkaar te blijven gedurende de jaren die nodig zijn om een kind groot te brengen. Deze architectuur verklaart ons vermogen om diepe gehechtheid te ervaren met de ene persoon en tegelijkertijd lust te voelen voor de andere.

Het idee dat paren buiten het paar in onze biologische hardware zit ingebakken, is ook de stelling die Christopher Ryan en Cacilda Jethá naar voren brengen in hun bestseller “Sex at Dawn: The Prehistoric Origins of Modern Sexuality.” Zij beweren dat onze soort is geëvolueerd en gedurende het grootste deel van haar geschiedenis heeft geleefd met een “niet bezitterige, gregarious seksualiteit”. Onze huidige obsessie met exclusiviteit ontstond ruwweg 10.000 jaar geleden met de opkomst van landbouw en privé-eigendom, waardoor het behoud van familiale erflijnen een dringende zorg werd, wat op zijn beurt leidde tot de opkomst van een door mannen gedomineerde sociale structuur, gewijd aan het controleren van vrouwelijke seksualiteit en het bevoorrechten van monogamie.

Ondertussen heeft sociaal-cultureel gegrond onderzoek aangetoond dat of iemand een affaire zal hebben, gedeeltelijk afhangt van culturele normen en omstandigheden. Vanuit dit perspectief hebben de verbeterde levensverwachting en geboortebeperking, de uitvinding van Viagra, de opkomst van het Internet, en de politieke en economische winst van vrouwen evenveel of meer te maken met waarom en hoe affaires gebeuren dan de persoonlijkheidskenmerken of de relatiedynamiek van mensen.

Cultuur speelt ook een rol bij de manier waarop intieme relaties buiten het paar worden waargenomen en beoordeeld. In Iran bijvoorbeeld kan een verhouding worden beschouwd als een misdaad tegen de goddelijke wet, waarop de doodstraf staat, terwijl een verhouding in de VS doorgaans wordt beschouwd als een privé-drama, dat hoogstens kan leiden tot het verlies van huis en huwelijk. Een Brit kan spreken van ‘vreemdgaan’, waarmee hij een morele waarde toekent aan een verhouding, terwijl het in Frankrijk kan worden omschreven als een moreel neutraal ‘avontuurtje.’

Het is duidelijk dat de sociaal-culturele ecologie iets belangrijks verklaart over het gedrag van mensen, op dezelfde manier waarop de beschikbaarheid van snelle auto’s en brede, verharde snelwegen samen met lakse wetshandhaving helpen snelheidsovertredingen te verklaren. Zoals het Jiddische gezegde luidt: “De dief is niet de muis maar het gat in het hek.”

Op hetzelfde moment kan het gedrag van mensen hints geven over problemen in de sociale structuur. Een woekerende belastingontduiking kan wijzen op gebreken, oneerlijkheid en tekortkomingen in het belastingsysteem. Als onze gevangenissen vol zitten met recreatieve wietrokers, kan dat een teken zijn dat onze drugwetten niet deugen.

Ook kan de hoge prevalentie van buitenechtelijke intieme relaties een symptoom zijn van het falen van de sociale ecologie om rekening te houden met de complexe psychologie en aangeboren biologische neigingen van haar bewoners. Misschien wordt de huidige manier waarop wij relaties structureren door velen ervaren als een vorm van onderdrukking waaraan zij proberen te ontsnappen via extra-paar dalliance.

Dit is de essentie van de kritiek op de heersende Amerikaanse cultuur door de invloedrijke seksadvies-columnist Dan Savage, die zei: “Ik erken de voordelen van monogamie als het gaat om seksuele veiligheid, infecties, emotionele veiligheid, vaderschapsgaranties. Maar mensen in monogame relaties moeten bereid zijn mij voor een kwart tegemoet te komen en de nadelen van monogamie te erkennen rond verveling, wanhoop, gebrek aan variatie, seksuele dood en voor lief genomen worden.”

Dit is ook de mening van de Britse sociologe Catherine Hakim, die pleit voor een hertekening van onze relatieregels in het licht van de vooruitgang in technologie en wetenschap: “Terwijl datingsites een wereldwijde etalage van seksuele mogelijkheden openen, terwijl de levensverwachting blijft stijgen en we steeds seksueel bewuster worden, hoe kunnen we dan nog de verpletterende oude regels van trouw, die van het huwelijk een gevangenis maken, als vanzelfsprekend beschouwen? Waarom zouden we niet in staat zijn om de onstuimige sensaties van de jeugd te heroveren, terwijl we een veilig thuisleven beschermen?”

Hakim pleit voor het afwerpen van de puriteinse, moralistische en rigide noties van monogamie voor een meer open, eerlijke en levensbevestigende benadering van seks en relaties. In haar systeem is seks als voedsel: We hebben het nodig; we genieten ervan; we houden ervan ermee te spelen. Meestal eten we met onze partners, maar soms eten we alleen, of uit met vrienden, of met vreemden. Niemand maakt een ophef.

Op het einde van de dag, misschien zijn we het beste om te accepteren en aan te moedigen een pluraliteit van intieme en seksuele ervaringen, regelingen, en uitingen.

Sommige mensen, door temperament, traditie, of een bewust overwogen persoonlijke keuze waarde en streven naar monogamie in hun liefdesleven. Voor hen kan seksueel en emotioneel welzijn worden versterkt, in plaats van verzwakt, door de unieke uitdagingen van exclusiviteit. Gelukkig samenlevende monogame paren bestaan, vaak in het belang van hun vrienden, kinderen en de samenleving als geheel. Bovendien hoeft een mislukte poging om “zuivere” monogamie te bereiken het streven niet te ontkrachten. Het is de menselijke conditie om zelfs onze meest waardevolle aspiraties routinematig niet te bereiken.

Anderen kunnen het traditionele monogame model als slecht passend ervaren en het streven naar monogamie als rigide, berooid of onnozel beschouwen. Zij moeten worden aangemoedigd om alternatieve modellen en romantische aspiraties te ontwikkelen, die het maatschappelijk gesprek kunnen verrijken en het maatschappelijk bewustzijn met betrekking tot de betekenis van liefde en seks kunnen verruimen. De loutere nieuwheid of toegevoegde complexiteit van deze alternatieve modellen hoeft hen niet belachelijk te maken. Nieuwe ideeën en sociale gewoonten, die in het begin als ontaard werden bestempeld, blijken na verloop van tijd vaak zeer generatief te zijn.