Toen Harriet, de biopic over Harriet Tubman, eerder deze maand debuteerde, waren de kritieken overwegend lovend en deed de film het beter dan verwacht aan de kassa’s, met een brutowinst van 12 miljoen dollar in het openingsweekend. Verschillende nieuwsberichten hebben sindsdien deze successen overschaduwd.
Het meest opmerkelijk is dat Harriet-scenarist en producent Gregory Allen Howard (Ali) in een interview onthulde dat 25 jaar geleden Julia Roberts bijna was gecast om Tubman te spelen omdat Hollywooddirecteuren niet wisten dat Tubman zwart was. “Dat was zo lang geleden. Niemand zal dat weten,” zou een kaderlid toen gezegd hebben.
Ik zag Harriet (Perfect World/Focus) voor het eerst op het Toronto International Film Festival. Hoewel ik had besloten nooit meer naar een slavernijfilm te kijken – van Django Unchained tot 12 Years a Slave tot The Birth of a Nation, ik heb er genoeg van – ging ik toch onbevooroordeeld naar deze film, deels omdat hij was gemaakt door zwarte vrouwen. Hij werd geproduceerd door Debra Martin Chase (The Sisterhood of the Traveling Pants) en geschreven en geregisseerd door Kasi Lemmons (Eve’s Bayou).
Ik heb genoten van de film. De kritieken, sommige behoorlijk hard, verrasten me. Waar komt de tegenreactie vandaan? Is het gerechtvaardigd? Geeft de film een verkeerd beeld van Harriet Tubman’s nalatenschap?
Wie was Harriet Tubman?
Harriet Tubman werd rond 1820 als Araminta Ross geboren in de slavernij in Maryland. In 1844 trouwde ze en nam de naam aan van een vrije zwarte man, John Tubman. Na haar ontsnapping uit Maryland in 1849, vestigde Tubman zich aanvankelijk in Philadelphia.
Maar met de goedkeuring van de Fugitive Slave Act in 1850 werd ze gedwongen om naar het noorden te trekken, naar Canada, waar ze zich vestigde in St. Sommigen schatten dat Tubman tussen 1859 en 1860 19 reizen van het zuiden naar het noorden maakte, via wat bekend werd als “De Ondergrondse Spoorweg”.
In 1859 verliet Tubman Canada voor Auburn, N.Y. Bij het uitbreken van de Amerikaanse Burgeroorlog werd ze een spionne en rekruteerster voor het leger van de Unie. Na de oorlog keerde Tubman terug naar Auburn waar ze leefde tot haar dood in 1913, toen ze naar schatting 93 jaar oud was. Voor het grootste deel volgt de film dit verhaal.
#NotMyHarriet
De backlash, die voornamelijk uit de zwarte gemeenschap komt, begon voor het eerst in 2018 toen de Brits-Nigeriaanse actrice Cynthia Erivo op Twitter aankondigde dat ze was gecast om Tubman te spelen. Sommigen vonden dat de keuze om een niet-Amerikaanse, niet van de slavernij afstammende persoon te casten respectloos was voor Afrikaanse Amerikanen, en in een interview met Essence deelde Erivo dat iemand zelfs vroeg waarom zwarte Britten “rollen nemen die voorbehouden zouden moeten zijn aan Afrikaanse Amerikanen?”
In 2017 startte Samuel L. Jackson dit publieke debat over Zwarte Britse acteurs die rollen “stelen” van Afrikaanse Amerikanen toen hij vraagtekens zette bij de casting van Britse acteurs Daniel Kaluuya (Get Out) en David Oyelowo (Selma), en hen beschuldigde van het afpakken van werk van Afrikaanse Amerikanen.
Met de hashtag #NotMyHarriet hebben Twitter-gebruikers Lemmons ook bekritiseerd voor de vrijheden die ze nam met historische feiten. De antagonist in Harriet, Bigger Long (Omar J. Dorsey), is een meedogenloze en verachtelijke premiejager. Hij is een zwarte man en werkt samen met de zoon van Tubman’s slavenhandelaar, Gideon Brodess (Joe Alwyn), om Tubman gevangen te nemen. Het geweld van Long is in de film alleen gericht tegen zwarte vrouwen. Velen op Twitter geloofden niet dat een slaven premiejager zwart kon zijn.
Volgens USA Today’s fact check met Harriet historisch adviseur Kate Clifford Larson (die blank is) en Lemmons, waren zwarte premiejagers weliswaar “veel minder” in aantal dan blanke slavenjagers, maar ze bestonden wel degelijk. Verder, waar Lemmons creatieve vrijheid nam met Tubman’s plantage eigenaars, zoals Gideon, die geen echte persoon was, was de familie Brodess, inclusief matriarch Eliza Brodess (Jennifer Nettles), Tubman’s echte slavenhouders.
Is de reactie gerechtvaardigd?
Ten eerste, slavernij is niet alleen een Amerikaanse realiteit. De term “transatlantische slavernij” duidt op de gedwongen verplaatsing van mensen van West-Afrika naar de “Nieuwe Wereld”, wat betekent dat of iemands nationaliteit nu Brits of Amerikaans is, slavernij invloed heeft gehad op iedereen van Afrikaanse afkomst.
Ten tweede zie ik waar Harriet de boodschap naartoe stuurt dat zwarte mannen tijdens de slavernij even mishandeld werden als blanke mannen. De voorstelling van de film wekt niet alleen de indruk dat zwarte mannen een vergelijkbare mate van macht hadden als blanke mannen, maar ook dat wij, als kijkers, blanken een vrijbrief moeten geven voor de wreedheid van de slavernij.
In werkelijkheid werden zwarte mannen tijdens de slavernij net zo mishandeld als zwarte vrouwen. Het geweld werd niet alleen gepleegd door blanke mannen, maar ook door blanke vrouwen. Die weergave maakt Harriet echter niet tot de “meest anti-Zwarte film ooit gemaakt”, zoals sommigen op Twitter verklaarden.
Het is echt belangrijk om ons af te vragen waarom zwarte kijkers harde kritiek leveren op zwarte en door vrouwen geproduceerde films, maar een oogje dichtknijpen voor blanke en door mannen geproduceerde films over zwarte mensen die aanvoelen als aanvallen op onze geestelijke gezondheid.
Quentin Tarantino’s Django Unchained, bijvoorbeeld, gebruikte het N-woord maar liefst 110 keer, en in The Hateful Eight werd het 65 keer gebruikt. Maar Samuel L. Jackson verdedigde het gebruik ervan. Zoals Gawker-verslaggever Rich Juzwiak treffend vroeg: “Ik kan het niet helpen, maar vraag me af of Tarantino excuses verzint, via de premissen van zijn films, om zijn personages … zo vaak mogelijk te laten gebruiken in een enkele film.”
Critici moeten een stapje terug doen en zich afvragen waarom acteurs als Jackson zo kritisch zijn over zwarte Britse acteurs die in door zwarten geproduceerde films worden gecast om zwarte mensen te spelen in waardige en heldhaftige verhalen, maar wel in de bres springen voor blanke filmmakers die in hun films ook vrijheden hebben genomen met de historische feiten van de slavernij.
Een zelf-emanciperende wondervrouw
Tubman zou in 1851 in St. Catharines zijn aangekomen. Ze hielp er een zwarte gemeenschap op te richten, was actief betrokken bij plaatselijke organisaties en was ook lid van de African Methodist Episcopal Church, Salem Chapel, gelegen aan North Street, waar ze woonde.
Wanneer Tubman in de film in St. Catharines aankomt, is ze daar ongeveer 30 seconden in beeld, alsof haar tijd ten noorden van de grens een blip was in haar verhaal terwijl ze een deel was, en blijft, van het historische geheugen van die stad. Voor Canadezen zou dit het meest teleurstellende deel van Harriet moeten zijn.
De film gaat over Harriet Tubman, een zwarte vrijheidszoekster en zelf-emanciperende wondervrouw. Het gaat niet over zwarte premiejagers of blanke slavenhouders.
We moeten meer zwarte vrouwelijke filmmakers aanmoedigen om het werk te doen van het centreren van onze stemmen, in plaats van ze af te breken. Harriet heeft zijn problemen, geen twijfel. Maar als perfectie de lat is waar we zwarte vrouwelijke filmmakers aan houden, zullen er helaas minder films over ons worden gemaakt.