De meesten van ons zijn wel eens met tegenzin naar de tandarts gestrompeld met het onaangename geluid van een boor in hun achterhoofd.
Dat roept de vraag op: Waarom hebben onze tanden niet geleerd zichzelf te genezen na miljoenen jaren van evolutie, zoals de rest van ons lichaam?
Geen cellen, geen genezing
“Cellen zijn wat het genezingsproces in ons lichaam start, en aangezien tandglazuur voor 90 procent uit mineralen bestaat, zijn er daar niet veel eiwitten en cellen,” legt Janne Reseland uit, een professor in biomaterialen aan de Universiteit van Oslo (UiO).
Zij legt uit dat we aan de basis van de wortels van onze tanden cellen hebben die voor een zekere mate van herstel kunnen zorgen, maar niet boven in de kronen.
Dit laat een groot deel van het tandoppervlak zeer gevoelig voor de omgeving – wat we inademen en wat we eten en drinken.
Het inhameren van nieuwe tanden
De natuur voorziet ons slechts van twee sets tanden. Eerst onze melktanden, die dan worden ingewisseld voor een set die geacht wordt een leven lang mee te gaan.
Reseland zegt dat er door de eeuwen heen tal van sluwe methodes zijn bedacht om ontbrekende tanden te vervangen:
“In het oude Rome sloegen ze metalen implantaten in, wat pijnlijk moet zijn geweest.”
Zij weet niet of het uitgangspunt voor zo’n pijnlijke behandeling het trekken van tanden was of het gewoon uitvallen ervan, of dat het metaal erin werd geslagen om esthetische of gewoon praktische redenen.
Haaien hebben zo’n behandeling niet nodig. Als ze een tand verliezen, komt er snel een nieuwe voor in de plaats.
Wij hebben deze functie niet, simpelweg omdat we er niet veel behoefte aan hebben, zegt Anne Bjørg Tveit, hoogleraar cariologie aan de faculteit tandheelkunde van de UiO.
“Haaien moeten hun prooi doden met hun bek. En ze eten ook dingen die veel harder zijn dan wat wij eten. Ik denk dat haaien daarom meerdere sets tanden krijgen dan wij,” zegt de professor.
Dieren krijgen geen cariës
Tveit voegt eraan toe dat dieren over het algemeen geen cariës of gaatjes krijgen. Sommige honden kunnen cariës krijgen, maar dat is zeer zeldzaam.
Wat vandaag de dag voor honden geldt, gold vroeger voor mensen.
“Toen mensen een ander dieet hadden en minder suiker consumeerden, waren er maar heel weinig van hen die problemen hadden met zichtbare gaatjes,” zegt ze.
Tanden kunnen zichzelf genezen
Professor Tveit gaat in tegen de bewering dat tanden zichzelf niet kunnen herstellen.
“Cariësschade begint al voordat er zichtbare gaatjes ontstaan, en onze tanden kunnen dit uit zichzelf genezen.”
Zij legt uit hoe het grootste deel van dergelijke gebitsschade al is afgehandeld voordat we enig probleem opmerken. Speeksel is daarbij onze redding.
“Speeksel bevat calcium en fosfaat, die de tanden reinigen en genezen.”
Meer suiker, toch betere tanden
Alle door ScienceNordic benaderde tandheelkundige deskundigen schrijven fluoride toe aan het huidige gebrek aan cariës in de Noorse tanden.
“Tandheelkundige problemen waren de meest voorkomende reden van afwezigheid van het werk in de vroege jaren 1900,” zegt Morten Rykke, een andere UiO hoogleraar in de cariologie.
“In die tijd hadden we geen tandheelkundig behandelingssysteem zoals we dat vandaag de dag hebben.”
Wat geraffineerde suiker betreft, zegt de professor dat we het onder controle hebben – voor zover het de tanden betreft.
“We hebben gezien dat gaatjes toenemen samen met suikerconsumptie. Maar we hebben in Noorwegen nooit meer suiker geconsumeerd dan nu – en we hebben nog nooit zo weinig gaatjes gehad.”
Rykke vertelt ons dat onze suikerconsumptie sinds de Tweede Wereldoorlog gestaag is gestegen, maar dat sinds de jaren zeventig het aantal gaatjes is gedaald.
“Dit komt omdat het publiek bewuster is geworden over tandheelkundige gezondheid, poetsen en het gebruik van fluoride,” zegt hij.
Zuur is nu de boosdoener
“Zuurschade is onze grootste tandheelkundige hoofdpijn vandaag de dag – meer nog dan suiker en cariës,” zegt de Rykke.
Zure en koolzuurhoudende dranken zoals sap en frisdrank zijn de schuldige. Tot op zekere hoogte spoelt ons speeksel de zuren weg die onze tanden kunnen beschadigen, dus Rykke beweert dat we deze dranken niet helemaal hoeven te schrappen.
“Nee, ga je gang en drink je sap bij het ontbijt als je dat wilt, we hoeven geen totale verwennerij te zijn. Maar alles moet met mate.”
Vertaald door: Glenn Ostling