Rosnąca nierówność ekonomiczna w ciągu ostatnich 40 lat na nowo nakreśliła krajobraz bogactwa i dochodów w USA, przesuwając wiele korzyści płynących z dobrobytu w ręce coraz mniejszej grupy ludzi i marginalizując członków wrażliwych społeczności. Ta transformacja z kolei zmniejsza mobilność dochodów i otwiera przepaści w osiągnięciach edukacyjnych i wynikach zdrowotnych pomiędzy różnymi poziomami dochodów. Osiem wykresów w trzech poniższych sekcjach wizualnie ilustruje te ustalenia.
Nierówności rosną
Pierwsza grafika śledzi udział wszystkich uzyskanych dochodów zgromadzonych przez górny 1 procent osób zarabiających, wraz z kolejnymi 9 procentami, górnymi 40 procentami (od 50-tego do 90-tego percentyla) i dolnymi 50 procentami. Udział dochodu kontrolowanego przez górne 10 procent osiągnął najniższy poziom w latach 70-tych, ale osiągnął nowe maksimum – górne 10 procent wszystkich osób uzyskujących dochody kontroluje obecnie około 38 procent dochodu narodowego. (Patrz rysunek 1.)
Rysunek 1
Koncentracja bogactwa wzrosła jeszcze szybciej. Najbogatsze 10 procent gospodarstw domowych od dawna kontroluje ponad 50 procent całego majątku, ale w ciągu ostatnich dwóch dekad proporcja ta stale rosła – wynika z nowych badań ekonomistów z Rezerwy Federalnej. Zaledwie 1 na 100 Amerykanów posiada obecnie 31 proc. całego majątku w kraju, a górna 10 proc. posiada 70 proc. całego bogactwa. Tymczasem połowa Amerykanów o najniższym poziomie zamożności posiada niewielki majątek: zaledwie 1,2 proc. całości. (Patrz wykres 2.)
Wykres 2
Do pewnego stopnia te wzorce są widoczne w innych krajach, co sugeruje, że mogą istnieć efekty globalne, które wyjaśniają część wzrostu nierówności. Jednak wzrost w Stanach Zjednoczonych był znacznie bardziej gwałtowny niż w Europie. (Patrz wykres 3.)
Wykres 3
Podstawą tych szerokich nierówności dochodowych w Stanach Zjednoczonych jest długotrwała i trwająca nierówność rasowa, która powoduje, że osoby kolorowe, a zwłaszcza kobiety kolorowe, mają niższe wynagrodzenia niż biali i mężczyźni pracujący na podobnym poziomie wykształcenia. Nie cała ta luka wynika z dyskryminacji, ale znaczna jej część pozostaje niewyjaśniona i generalnie przypisuje się ją dyskryminacji. (Patrz rysunek 4.)
Rysunek 4
Mobilność maleje
Wzorce wzrostu gospodarczego, które zwiększają nierówności dochodowe, utrudniają również ludziom wspinanie się po szczeblach drabiny dochodowej. Badania przeprowadzone przez Raja Chetty’ego z Uniwersytetu Harvarda i jego współautorów pokazują, że wskaźniki bezwzględnej nierówności międzypokoleniowej w Stanach Zjednoczonych gwałtownie spadły. W wieku 30 lat osoby urodzone w 1940 r. miały około 90 proc. szans, by wyprzedzić swoich rodziców w zarabianiu. Ale dla osób urodzonych w 1980 roku szanse te wynosiły już tylko 50 procent. Badania Chetty’ego pokazują, że większość tego spadku można przypisać nierównościom w przyrostach dochodów, a nie niższemu tempu wzrostu w tym drugim okresie. (Patrz wykres 5.)
Wykres 5
W rzeczywistości, nierówności ekonomiczne i niska mobilność ekonomiczna wydają się często występować razem. Następny wykres został stworzony przez ekonomistę z City University of New York Milesa Coraka i od tego czasu został nazwany „krzywą Wielkiego Gatsby’ego”. Pokazuje on, że istnieje korelacja pomiędzy nierównościami a słabą mobilnością w różnych krajach. (Patrz rysunek 6.)
Rysunek 6
Rozbieżności w wynikach między bogatymi i biednymi
Wraz ze wzrostem nierówności ekonomicznych, życie bogatych i biednych różni się. Jest to prawdą w wielu metrykach, ale dwa przykłady są wymowne. Po pierwsze, bogaci w Stanach Zjednoczonych mają znacznie większe szanse na ukończenie studiów, a różnica ta wzrosła wraz z nierównościami. Dziecko z rodziny z górnego kwartyla ma obecnie o 45 punktów procentowych większe szanse na ukończenie studiów niż dziecko z rodziny z dolnego kwartyla, co wzmacnia problemy mobilności dochodowej omówione powyżej. (Patrz rysunek 7.)
Rysunek 7
Zamożność kupuje również dłuższą żywotność. Badania Raj Chetty i innych pokazują, że różnica w oczekiwanej długości życia między najbiedniejszymi i najbogatszymi Amerykanami wynosi 15 lat dla mężczyzn i 10 lat dla kobiet. Warto zauważyć, że w ciągu zaledwie 13 lat różnica ta nieznacznie wzrosła zarówno w przypadku mężczyzn, jak i kobiet. (Patrz Wykres 8.)
Wykres 8
Pytania o to, czy i jak ten wzrost nierówności wpływa na wzrost gospodarczy i stabilność, są fundamentalne dla pracy Equitable Growth. Dlatego też badamy, jak nierówności ekonomiczne wpływają na jednostki i rodziny w szerokim zakresie zagadnień oraz jakie polityki mogą sprostać tym wyzwaniom.