De term “verslaving” kan voor veel mensen vele dingen betekenen. Voor onze doeleinden definiëren wij verslaving als volgt:
Verslaving is de herhaalde betrokkenheid bij een stof of activiteit, ondanks de aanzienlijke schade die deze nu veroorzaakt, omdat die betrokkenheid plezierig en/of waardevol was (en kan blijven).
De lezer moet deze definitie van verslaving niet verwarren met andere verwante termen. Hoewel vergelijkbaar, moet deze definitie van verslaving niet worden verward met de diagnostische criteria voor een categorie stoornissen die bekend staat als Substance-Related and Addictive Disorders (APA, 2013). We zullen andere termen later in dit hoofdstuk vergelijken en contrasteren.
Er zijn vier belangrijke onderdelen van deze definitie van verslaving:
1. Verslaving omvat zowel stoffen als activiteiten (zoals seks en gokken).
2. Verslaving leidt tot aanzienlijke schade.
3. Verslaving is herhaalde betrokkenheid ondanks aanzienlijke schade.
4. Verslaving gaat door omdat het plezierig en/of waardevol was, of is.
Laten we nu elk onderdeel van deze definitie van verslaving in meer detail bekijken.
1. Definitie van verslaving omvat zowel stoffen als activiteiten
Definitie van verslaving: Verslaving is herhaalde betrokkenheid bij een stof of activiteit, ondanks de aanzienlijke schade die deze nu veroorzaakt, omdat die betrokkenheid plezierig en/of waardevol was (en kan blijven).
De definitie van verslaving omvat vier belangrijke onderdelen. In deze paragraaf bespreken we het eerste deel van de definitie: mensen kunnen verslaafd raken aan zowel stoffen als activiteiten. Onder stoffenverslaving vallen alle stoffen die in het lichaam worden opgenomen. Dit kunnen straatdrugs zijn, nicotine, en sommige voorgeschreven medicijnen bij onjuist gebruik. Een activiteitenverslaving omvat activiteiten zoals gokken, seks, internet, pornografie en winkelen. Soms noemen mensen dit “procesverslavingen”. Merk op dat het heel goed mogelijk is om een volwaardig en bevredigend leven te leiden zonder een van deze stoffen of activiteiten te gebruiken. Er zijn echter ook stoffen en activiteiten die essentieel zijn voor ons overleven en zelfs deze dingen kunnen verslavingen worden. Zo beschrijven zwaarlijvige mensen voedsel vaak als een soort verslavende stof, maar het is duidelijk dat niemand zonder voedsel kan leven. Andere mensen beschrijven romantische relaties met een afhankelijkheid die zo diep en schadelijk is dat hun relatie een verslavende activiteit zou kunnen zijn.
Het is duidelijk dat veel mensen zich op verschillende momenten in hun leven met deze stoffen en activiteiten inlaten. De meesten ontwikkelen geen noemenswaardige problemen of moeilijkheden. Dit leidt tot de vraag: “Op welk punt wordt een activiteit of middelengebruik een verslaving? De rest van onze definitie helpt bij het beantwoorden van de vraag: “Waar ligt de grens tussen ‘je slecht gedragen’ en verslaving?”
2. Definitie van verslaving omvat aanzienlijke schade.
Definitie van verslaving: Verslaving is herhaalde betrokkenheid bij een stof of activiteit, ondanks de aanzienlijke schade die deze nu veroorzaakt, omdat die betrokkenheid plezierig en/of waardevol was (en kan blijven).
De definitie van verslaving omvat vier belangrijke onderdelen. In dit deel bespreken we het tweede deel van de definitie: substantiële schade. Het meest algemeen aanvaarde onderdeel van elke definitie van verslaving is dat het leidt tot substantiële schade. Verslaving schaadt niet alleen de persoon met de verslaving, maar ook iedereen in zijn omgeving. Bij het maken van onderscheid tussen “slecht gedrag” en verslaving is de belangrijkste overweging: heeft het gedrag substantiële schade veroorzaakt? Met andere woorden, wat zijn de negatieve gevolgen van dat gedrag? Als ik elke week twee biertjes koop in een bar, zelfs duur bier, zal dat geen financiële ramp veroorzaken. Ik kan me misschien niet veroorloven om te gaan lunchen met mijn collega’s. Het is gewoon een keuze die ik bereid ben te maken. Ik heb niet te veel opgeofferd. Aan de andere kant, als ik 20 biertjes per avond koop, elke avond, dat creëert een aanzienlijke financiële last. Misschien kan ik niet eens mijn boodschappen betalen, laat staan lunchen met mijn collega’s. De kans is groot dat ik mijn baan ook niet meer kan houden! Op dezelfde manier, afhankelijk van je eigen persoonlijke waarden, veroorzaakt het af en toe kijken naar porno waarschijnlijk geen wezenlijke schade voor de meeste mensen. Maar als iemand porno begint te verkiezen boven menselijk contact of niet van seks kan genieten zonder porno, en de helft van zijn inkomen begint uit te geven aan het kopen van porno, begint hij te voldoen aan de criteria voor aanzienlijke schade.
Eén manier om “aanzienlijke schade” te begrijpen is de schadelijke gevolgen van de activiteit of het middelengebruik in overweging te nemen. Laten we deze gevolgen kosten noemen. Sommige kosten liggen voor de hand. Zij vloeien rechtstreeks voort uit de stof of de activiteit zelf. Er zijn ook andere, minder voor de hand liggende kosten. Deze ontstaan door de preoccupatie met de verslaving. Directe kosten kunnen uniek zijn voor de specifieke stof of activiteit zelf. Als je genoeg cocaïne snuift, beschadig je je neus. Als je genoeg alcohol drinkt, beschadig je je spijsverteringsstelsel. Als je de hele dag porno kijkt, zul je je interesse in echte seksuele partners verliezen. Als je genoeg heroïne spuit, beschadig je je aderen. Als je veel gokt, zul je veel geld verliezen. Sommige directe kosten zijn universeel van toepassing op de meeste verslavingen: afnemende gezondheid, schade aan interpersoonlijke relaties, en afnemende financiële middelen. De minder voor de hand liggende, indirecte kosten ontstaan alleen door de preoccupatie met de verslaving. Uiteindelijk wordt een verslaving zo centraal in iemands leven dat het al zijn tijd en energie opslokt en zijn gedachten in beslag neemt.
Soms zien mensen die aan een verslaving lijden niet gemakkelijk in dat hun betrokkenheid bij een stof of activiteit tot aanzienlijke schade heeft geleid. Daarom kunnen zij “ontkennen” dat zij verslaafd zijn. Natuurlijk is deze “ontkenning” volkomen logisch omdat aanzienlijke schade een bepalend kenmerk van verslaving is. Zonder schade is er geen verslaving. Voor andere mensen lijken deze mensen echter onverschillig te staan tegenover de schade die hun verslaving veroorzaakt. Als reactie op dit schijnbare gebrek aan zorg wordt deze mensen vaak verteld dat zij “in ontkenning” zijn. Deze uitspraak impliceert een vorm van oneerlijkheid. Wij hebben dit soort beschuldigingen nooit nuttig gevonden. Een meer bruikbare benadering is te erkennen dat veel mensen zich gewoon niet bewust zijn van de totale kosten die met hun verslaving gepaard gaan. Deze erkenning leidt tot een niet-oordelende benadering die een eerlijke en accurate inschatting van deze kosten aanmoedigt. Dit helpt mensen de aanzienlijke schade te erkennen die wordt veroorzaakt door betrokken te blijven bij een verslavende stof of activiteit.
U kunt de schadelijke kosten van verslaving bekijken in het gedeelte genaamd: Hoe weet ik of ik een verslaving heb?
3. Definitie van verslaving omvat herhaalde betrokkenheid ondanks aanzienlijke schade.
De definitie van verslaving: Verslaving is herhaalde betrokkenheid bij een stof of activiteit, ondanks de aanzienlijke schade die deze nu veroorzaakt, omdat die betrokkenheid plezierig en/of waardevol was (en kan blijven).
De definitie van verslaving omvat vier belangrijke onderdelen. In deze paragraaf bespreken we het derde deel van de definitie: herhaalde betrokkenheid ondanks aanzienlijke schade. U zou aanzienlijke negatieve gevolgen (“substantiële schade”) kunnen ondervinden van middelengebruik of een activiteit, maar we zouden uw gedrag waarschijnlijk niet als verslaving bestempelen tenzij het regelmatig gebeurde. Bijvoorbeeld, de eerste keer dat iemand dronken wordt, kan hij een ernstig auto-ongeluk krijgen. We zouden die persoon waarschijnlijk niet als alcoholist bestempelen, ook al is er sprake van “aanzienlijke schade”. Of stel u voor dat uw zoon, 28 jaar oud, dronken wordt op de bruiloft van zijn jongere zus. Hij kotst op de bruidstaart. Hij noemt zijn zus een hoer. Hij laat tante Sally op de grond vallen terwijl hij met haar danst. Vervolgens valt hij flauw op de dansvloer. In de vijf jaar voor dit trouwdag debacle, dronk hij niet meer dan 1-2 drankjes, een paar keer per maand. Ben je klaar om hem een alcoholist te noemen? Waarschijnlijk niet. Ben je van streek? Je zou wel eens erg overstuur kunnen zijn! Het wordt duidelijk dat verslaving verwijst naar een herhaald gedrag ondanks negatieve gevolgen.
Wanneer de kosten van een plezierig gedrag zich opstapelen, zullen mensen dat gedrag op natuurlijke wijze gaan beperken of stoppen. Dit is een ander feit dat verslavend gedrag onderscheidt van louter “slecht gedrag”. Veel mensen geven zich tijdelijk over aan plezierige activiteiten die we “slecht gedrag” zouden kunnen noemen. Dit kan zijn drinken, drugsgebruik, ongenuanceerde seks, gokken, overmatige consumptie van amusement, en overeten. Alle verslavingen beginnen op dit tamelijk normale terrein van het najagen van genot. De problemen van verslaving ontstaan niet door deze plezierige activiteiten. Verslaving wordt duidelijk wanneer iemand niet in staat lijkt te zijn deze plezierige activiteiten te beperken of te stoppen. Het lijkt erop dat hij “de controle verliest”. Het probleem van verslaving is dus niet dat iemand van deze pleziertjes geniet. Het probleem van verslaving is dat ze niet lijken te kunnen stoppen.
Stel je voor dat iemand voor de eerste keer gaat gokken. Winnen of verliezen, het is leuk. Soms is het erg leuk. Er wordt niet te veel geld uitgegeven. De ervaring is betaalbaar, in verhouding tot het inkomen van die persoon. Wat is daar slecht aan? Stel nu dat diezelfde persoon opnieuw naar een casino gaat en 100 dollar wil uitgeven, net zoals de eerste keer. Maar deze keer krijgt hij steeds voorschotten van zijn creditcard voor veel meer dan hij zich kan veroorloven. Aan het eind van de avond hebben ze hun hele salaris opgemaakt. Ze hebben misschien veel spijt en berouw over wat er is gebeurd. De meeste mensen zouden die ervaring niet willen herhalen, en gelukkig doen de meesten dat ook niet. Mensen die een verslaving ontwikkelen zullen deze ervaring echter herhalen en terugkeren naar het casino om meer uit te geven dan zij zich kunnen veroorloven. Dit gebeurt ondanks de belofte aan zichzelf of aan anderen om “dat nooit meer te doen”. Deze eigenschap van verslaving verdient nadere uitleg.
Naarmate iemands verslaving vordert (erger wordt), voelt die persoon zich “uit de hand gelopen” of “machteloos” over zijn eigen gedrag. Ondanks hun beste bedoelingen om hun gedrag onder controle te houden, zijn er herhaalde episodes met meer negatieve gevolgen. Soms is de persoon zich bewust van deze verminderde controle. Andere keren misleiden ze zichzelf over hoe gemakkelijk het zou zijn om te stoppen “wanneer ik maar wil”. Uiteindelijk moet iedereen zijn eigen beslissing nemen over het al dan niet veranderen van een bepaald gedrag. Maar, de vereisten om ons gedrag te veranderen worden vaak onderschat. Ze vergen vaak veel meer inspanning en vastberadenheid dan iemand zich realiseert.
Familie en vrienden worden minder gemakkelijk misleid. Deze perioden van verminderde controle zijn duidelijker voor andere mensen. Familie en vrienden vragen zich vaak af: “Nou, omdat je lijkt te geloven dat je dit gedrag kunt beheersen, waarom doe je dat dan niet?!” Iemand die een relatie heeft met iemand die een verslaving aan het ontwikkelen is, kan zich verraden voelen. Hun geliefde lijkt zo anders. Hun “keuzes” lijken onverenigbaar te zijn met hun gebruikelijke doelen, verplichtingen en waarden. Als een goede vriend of familielid dit patroon probeert aan te pakken (“Realiseer je je niet dat je een groot probleem hebt en dat je moet stoppen?!”) kan het resultaat net zo gemakkelijk een grote ruzie worden in plaats van een grote verandering van gedrag. Mensen met verslavingsproblemen zijn nogal bedreven in het omdraaien van de rollen, en anderen de schuld te geven. “Ik zou niet zo veel hoeven drinken als jij niet zo’n zeur was.” In plaats van toe te geven dat er een probleem is, kan iemand die een verslaving ontwikkelt het bestaan van problemen ontkennen. Aan de andere kant kunnen ze suggereren dat hun “klagende” partner het probleem overdreven heeft, of zelfs het probleem veroorzaakt heeft. Het is vaak moeilijk te bepalen of mensen deze ideeën echt geloven, of gewoon niet bereid zijn de beangstigende gedachte onder ogen te zien dat ze misschien een probleem hebben.
In sommige gevallen kan er sprake zijn van oprechte spijt, gevolgd door een belofte om te veranderen. Na genoeg gebroken beloften om te veranderen, zijn beloften niet langer geloofwaardig. Familie en vrienden gaan het ergste verwachten en proberen ermee te leven. Als alternatief kunnen zij actief uiting geven aan hun gerechtvaardigde woede en frustratie. De ruzies en spanningen kunnen hevig zijn.
4. Definitie van verslaving omvat plezier en/of waarde.
De definitie van verslaving: Verslaving is herhaalde betrokkenheid bij een stof of activiteit, ondanks de aanzienlijke schade die deze nu veroorzaakt, omdat die betrokkenheid plezierig en/of waardevol was (en kan blijven).
De definitie van verslaving omvat vier belangrijke onderdelen. In dit gedeelte bespreken we het vierde deel van de definitie: plezier en/of waarde. Je kunt je beginnen af te vragen waarom ze überhaupt beginnen. Waarom zou iemand iets willen doen dat schade veroorzaakt? Het antwoord is bedrieglijk eenvoudig: omdat het in het begin plezierig was, of op zijn minst waardevol. De verslaafde vindt het misschien “waardevol” omdat het zijn angst vermindert. Misschien bood het een tijdelijke ontsnapping aan sombere omstandigheden of pure verveling. Misschien hielp het om kortstondig depressies te verlichten. In feite zijn mensen genetisch voorbestemd om dingen te herhalen die belonen of plezier brengen, omdat dit ons voortbestaan verzekert. Zonder deze genetische aanleg zouden we niet eten of ons voortplanten.
Daarom zijn alleen personen met eerdere positieve ervaringen met een stof of activiteit kwetsbaar voor het ontwikkelen van een verslaving. Als je een paar keer wiet rookt, en elke keer maakt het je erg angstig en paranoïde, dan zou je waarschijnlijk niet blijven roken. Als je een hekel hebt aan de smaak van alcohol en hoe het je laat voelen, blijf je dan drinken? Dus, verslaving begint omdat “het” ooit plezierig, belonend of waardevol was.
Merk op dat onze definitie het concept omvat dat de stof of activiteit niet langer plezierig en/of waardevol kan zijn. In feite worden veel verslavingen na verloop van tijd zeer onaangenaam. Ondanks dit feit, wat meestal plezierig, waardevol en lonend blijft, is de bevrijding van de krachtige verlangens die zich ontwikkelen. Soms wordt dit de cyclus van hunkering-gebruik-plezier-rust genoemd.