Bij individuen van alle leeftijden vormen vriendschappen zich, evolueren ze en lossen ze soms op in de loop van de tijd. De lengte en duur van de verschillende fasen van een vriendschap variëren per individu en per situatie.
De vormingsfase van een vriendschap is de overgang van vreemden naar bekenden naar vrienden. Tijdens deze fase gaan individuen interacties aan om elkaar te leren kennen en om de affectieve band te smeden die een vriendschap kenmerkt. Zowel jongeren als volwassenen hebben de neiging vriendschappen te sluiten met anderen die op hen lijken. Zelfs jonge kinderen voelen zich aangetrokken tot leeftijd- en geslachtgenoten. Gelijkenis in termen van gedragskenmerken en activiteitsvoorkeuren wordt steeds belangrijker tegen de middenleeftijd. Als mensen de adolescentie en de volwassenheid ingaan, kan gelijkenis in termen van attitudes, waarden en overtuigingen, evenals gedeelde interesses en activiteiten, de basis vormen voor het vormen van vriendschappen. Volwassenen zijn zelfs meer geneigd dan jongeren om vriendschappen te sluiten met personen die op hen lijken wat betreft variabelen zoals geslacht, leeftijd, ras en sociale status.
Waarom speelt gelijkenis een rol bij de vorming van vriendschappen? Omgevingsvariabelen zijn een verklaring voor de neiging van individuen om vriendschappen aan te gaan met mensen die op henzelf lijken. Kinderen en volwassenen brengen vaak tijd door met anderen die op hen lijken; zij hebben dus meer mogelijkheden om vriendschappen te sluiten met mensen die op hen lijken. Kinderen en volwassenen die in dezelfde buurt wonen, lijken bijvoorbeeld doorgaans op elkaar wat sociaaleconomische status of etniciteit betreft. Leeftijdgenoten die kinderen op school ontmoeten, hebben waarschijnlijk een vergelijkbare onderwijsstatus, een vergelijkbaar prestatieniveau en vergelijkbare onderwijsdoelen, vooral wanneer zij ouder worden en op basis van hun academische succes in klassen worden ingedeeld of geselecteerd. Op dezelfde manier ontmoeten volwassenen vaak collega’s op het werk, die waarschijnlijk een vergelijkbaar opleidingsniveau en sociaaleconomische status hebben, en sluiten zij vriendschappen met hen.
Kinderen en volwassenen die vriendschappen ontwikkelen via sociale clubs of groepen, delen gewoonlijk ten minste één activiteit of waarde, zoals een interesse in een bepaalde activiteit of een politieke opvatting. Individuele kenmerken spelen ook een rol bij het verklaren waarom mensen er vaak voor kiezen vriendschappen aan te gaan en te onderhouden met mensen die op hen lijken. Individuen kunnen gemakkelijker interacties aangaan met anderen die vergelijkbaar zijn qua persoonlijkheid, gedrag, waarden en attitudes, waardoor verdere interacties en de daaropvolgende ontwikkeling en instandhouding van een vriendschap worden vergemakkelijkt. Er is dus sterk bewijs voor het gezegde dat vogels van een veer samenkomen en weinig bewijs dat tegenpolen elkaar aantrekken.
De onderhoudsfase van vriendschap omvat het aangaan van interacties die dienen om de relatie in stand te houden. Vrienden houden zich bezig met een verscheidenheid aan gedragingen om hun relatie in stand te houden, zoals het delen van interesses, het samen doen van recreatieve of vrijetijdsactiviteiten, en het uitwisselen van steun en advies. Vrienden voeren gewoonlijk gesprekken over onderwerpen als familieaangelegenheden, andere interpersoonlijke relaties en dagelijkse activiteiten. De frequentie van de interacties tussen vrienden is een centrale bepalende factor voor het succes van het onderhouden van een vriendschap. Met andere woorden, vriendschappen zijn niet stationair; interacties zijn nodig om een vriendschap in stand te houden. Gemak is misschien wel de belangrijkste bepalende factor voor de frequentie van interacties tussen vrienden. Zo is het gemakkelijker om vriendschappen te onderhouden met personen in de nabijheid (bv. buren) dan met degenen die ver weg zijn (bv. lange-afstandsvrienden).
Een van de meest opmerkelijke verschillen tussen een vriendschap in ontwikkeling en een hechte vriendschap is de wederzijdse affectieve band. Naarmate individuen hechtere vrienden worden, evolueert wat begon als een wederzijdse sympathie voor elkaar doorgaans naar een sterkere nadruk op wederzijdse zelfonthulling, intimiteit en emotionele steun. Hoe tevreden mensen zijn met de steun en het gezelschap die ze van een vriend krijgen, is een belangrijke factor bij het bepalen van hun investering en de hoeveelheid moeite die ze doen om de vriendschap in stand te houden. Interessant is dat, wanneer eenmaal een emotionele band van een zekere graad is bereikt, het meer de kwaliteit dan de kwantiteit van de interacties is die het succes bepaalt in het onderhouden van een vriendschap. Met andere woorden, vrienden die een langdurige geschiedenis hebben en die een sterke affectieve band hebben opgebouwd, hoeven misschien niet zo vaak met elkaar om te gaan om hun vriendschap in stand te houden.
Waar gezamenlijke tevredenheid in de relatie deel uitmaakt van het in stand houden van vriendschap, is een andere belangrijke component het beheren en oplossen van conflicten. Hoewel de hoeveelheid en intensiteit van conflicten in individuele vriendschappen variëren, doen zich in de meeste vriendschappen conflicten voor. In het algemeen komen conflicten niet vaak voor in de eerste stadia van vriendschap, maar ze nemen toe naarmate de individuen na verloop van tijd hechter bevriend raken. Er zijn aanwijzingen dat conflicten kunnen dienen om de emotionele band tussen vrienden te versterken. Omdat conflicten gepaard gaan met zelfonthulling en het blootleggen van de eigen kwetsbaarheden, kan het succesvol onderhandelen over meningsverschillen die tussen vrienden ontstaan in feite het vertrouwen bevorderen.
Waar sommige vriendschappen voor onbepaalde tijd of voor altijd zullen worden gehandhaafd, zullen andere vriendschappen ontbinden of uit elkaar vallen. Vriendschappen worden om verschillende redenen en onder verschillende omstandigheden verbroken. Soms is de ontbinding toe te schrijven aan omstandigheden; een vriend kan verhuizen, en contact wordt moeilijker te onderhouden. Soms eindigen vriendschappen abrupt. Vrienden kunnen bijvoorbeeld een groot meningsverschil hebben dat niet wordt opgelost. Vriendschappen kunnen ook geleidelijk eindigen. In sommige omstandigheden hebben vrienden na verloop van tijd minder gemeen of voelen ze zich minder gesteund door elkaar.