Niektóre łodzie używają sterowania rumpelkowego, podczas gdy inne używają sterowania kołowego. Oba rodzaje mają zalety i wady, które należy rozważyć. Do kierowania rumpelami pod żaglami stosuje się specjalne techniki. Rodzaj sterowania na statkach żaglowych jest głównie regulowany przez długość i wagę łodzi. Wiele zmiennych jest branych pod uwagę przy projektowaniu łodzi, a typ sterowania wybrany na konkretnej łodzi zapewnia optymalną kontrolę i wygodę dla długości i wagi łodzi.
Rumpel łodzi
Rumpel to w zasadzie drążek przymocowany do górnej części steru, działa jak dźwignia do bezpośredniego ciągnięcia lub pchania steru. Ster jest pionową, podwodną płetwą umieszczoną na rufie statku, która może być przesuwana w lewo lub w prawo za pomocą rumpla. Ster kieruje poprzez przekierowanie wody obok kadłuba, tworząc ruchy zwrotne dla zmiany kursu. Na większości łodzi stery są ustawione mniej więcej prostopadle do osi wzdłużnej kadłuba, co skutecznie hamuje statek, gdy jest on „mocno” popychany rumplem. Rumpel i ster działają razem, aby sterować poprzez przekierowanie wody obok kadłuba, tworząc ruchy obrotowe do zmiany kursu.
Począwszy od średniowiecza, rumpel na większych statkach został zastąpiony przez kable, liny lub łańcuchy, które połączyły koło sterowe ze sterem, umożliwiając większą kontrolę steru przy znacznie mniejszym wysiłku. Wraz z pojawieniem się silników parowych, metalowe przekładnie zastąpiły kable i liny. Dziś niektóre duże żaglówki regatowe używają rumpli, które zapewniają niezrównane bezpośrednie wyczucie sterowania.
Zalety i wady rumpla
Prostota rumpla, bez kół pasowych, łańcuchów, przewodów, kół zębatych lub hydrauliki komplikujących system sterowania, czyni go idealnym dla małych łodzi żaglowych. Jednakże, są pewne minusy:
- Chociaż proste w obsłudze, tillery zapewniają tylko ograniczoną ilość dźwigni i przewagi mechanicznej. Dźwignia i przewaga mechaniczna zwiększają wykorzystanie siły i mocy przez sternika, co czyni żeglowanie łatwiejszym i znacznie mniej męczącym.
- Na łodziach każdej wielkości obsługa rumpla może być męcząca, szczególnie na silnym morzu. Bez stabilnego trzymania rumpla, może on wyskoczyć z ręki sternika i spowodować bolesne uderzenie w jelita lub nogi.
- Nieutrzymywany rumpel może wywołać natychmiastowe – i zwykle radykalne – ruchy zwrotne, powodując potencjalnie niebezpieczną sytuację dla załogi i pobliskich statków. Autopilot, blokada lub linka amortyzująca będą kontrolować ruchy rumpla.
- Większe łodzie z rumplem są zwykle sterowane na stojąco, co poprawia widoczność, ale stwarza potrzebę ciągłego balansowania ciałem. Podczas długich rejsów może to być fizycznie i psychicznie wyczerpujące.
Zalety rumpla
Z drugiej strony, rumpel oferuje kilka korzyści, w tym:
- Zapewnia niemal natychmiastową reakcję steru dla bezpieczniejszych i wyższych osiągów, szczególnie w bliskim sąsiedztwie.
- Dla doświadczonych żeglarzy (szczególnie jednoosobowych), rumpel pozwala na wielozadaniowość podczas sterowania; rumpel może być poruszany nogami, pozostawiając ręce wolne do trymowania żagli, jedzenia, picia, itp.
- Wiele rumpli składa się gdy nie są potrzebne, tworząc więcej miejsca w kokpicie dla łatwiejszego dostępu do kabestanów, knag i innych ważnych części łodzi.
- Doświadczony sternik może wyczuć czy żagle wymagają trymowania poprzez poziom siły sterującej; również, tarcie wody przepływającej wokół steru generuje uczucie wykorzystywane do dokonywania regulacji rumpla.
- Jeśli jest to pożądane, autopiloty są generalnie mniej kosztowne i łatwiejsze do zainstalowania.
Rumpel w stronę kłopotów
Sterowanie za pomocą rumpla wymaga dużo praktyki, szczególnie dlatego, że rumpel jest poruszany w kierunku przeciwnym do pożądanego kursu, dokładnie odwrotnie niż operowanie kołem sterowym. Rumpel jest zawsze poruszany w kierunku przeciwnym do tego, w którym ma się poruszać dziób: jeżeli rumpel jest przesunięty na lewą burtę (w lewo), dziób skręca na prawą burtę (w prawo); jeżeli jest ustawiony na prawą burtę, dziób skręca na lewą burtę.
Żeglarze rumplowi są uczeni powiedzenia rumpel w stronę kłopotów, przypominającego im o popychaniu lub ciągnięciu rumpla w kierunku (a nie z dala od) innej łodzi, pomocy nawigacyjnej, znaku kursowego, elementu brzegu lub innego potencjalnego niebezpieczeństwa, którego należy uniknąć. Powiedzenie to (i jego znaczenie) jest sprzeczne z intuicją, ale uwzględnia fakt, że rumpel ustawiony w dowolnym kierunku, z wyjątkiem płynięcia na wprost, będzie poruszał łódkę w kierunku przeciwnym do kierunku, w którym jest popychany.
Dla początkujących żeglarzy, nauka sterowania za pomocą rumpla może być wyzwaniem. Najlepszą radą jest uczenie się od doświadczonego sternika w sytuacjach pod wodą, kiedy pozycja rumpla i prędkość są krytyczne, jak przy ciężkiej pogodzie lub podczas dokowania.
Manewrowanie rumplem w bliskim sąsiedztwie
Starożytna technika wiosłowania jest często używana na łodziach rumpelowych podczas manewrowania w bliskim sąsiedztwie, jak dokowanie. Wiosłowanie wytwarza opór i zmienia ster w swego rodzaju „wiosło sterowe”, wytwarzając ciąg do przodu, ruchy na boki podczas zmiany kąta nachylenia płetwy. Sculling wymaga praktyki, aby wygenerować pożądaną ilość prędkości i kierunku, szczególnie w pobliżu doków lub punktów cumowania/ kotwiczenia.
Przedłużenia rumpla i blokady
Przedłużenie rumpla, które jest regulowanym przesuwnym drążkiem przymocowanym w pobliżu końca rumpla, ułatwia poruszanie się po kokpicie i generalnie pozwala na łatwy dostęp do urządzeń kontrolnych. Aby utrzymać rumpel w jednej pozycji, żeglarze często używają linki do naprężania rumpla, co pozwala na pewną elastyczność w ruchu rumpla i pozwala łodzi „znaleźć swoją własną równowagę”.
Niektórzy żeglarze uważają, że błyszcząca, wyróżniająca się kierownica w kokpicie jest znacznie bardziej nautycznie wyglądająca niż rumpel, ale rumpel ma swoje miejsce, szczególnie na mniejszych jednostkach żaglowych. Żeglowanie łodzią z rumplem wymaga pewnej praktyki, aby robić to bezpiecznie i efektywnie, a żeglarze powinni zawsze mieć na uwadze i praktykować rumpel w kierunku kłopotów.
.